به گزارش مشرق، دیروز اقتصاد ایران شاهد افزایش عجیب قیمت دلار و سکه بود؛ به طوری که نرخ دلار از مرز 5400 تومان عبور کرد و حتی برای دقایقی به رکورد 5700 تومان هم رسید. سکه طلا هم در بازار آزاد یکشنبه به یک میلیون و 830 هزار تومان افزایش پیدا کرد. نکته دیگر این‌که نرخ فروش دلار و یورو با آنچه روی تابلوی صرافی‌ها ثبت می‌شود حدود 500 تومان فاصله داشت.

* کیهان

-   دلار 5800 تومانی دستاورد دولت برجام و تلگرام!

کیهان افزایش قیمت ارز را بررسی کرده است:‌ بازارهای ارز و بورس کشور به قدری ملتهب شده که طی روز گذشته قیمت دلار با بیش از 400 تومان افزایش به آستانه 5800 تومان رسیده و شاخص بورس هم نزدیک به 500 واحد ریزش کرده است.

هرچند افزایش‌های افسارگسیخته و حیرت‌انگیزی که نرخ دلار در سال گذشته تجربه کرد، اخبار بالا رفتن این ارزها را به یک موضوع پیش پا افتاده و معمولی تبدیل کرده ‌اما در این مدت به قدری ارزش پول ملی کم شده که هیچ کسی نمی‌تواند در مقابل آن انگشت حیرت به دهان نگیرد.

روز گذشته یک رکوردشکنی خیره‌کننده دیگری رخ داد و نرخ دلار در آستانه 5800 تومان قرار گرفت. جالب اینجاست که نگاهی به آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد قیمت دلار دقیقا در فروردین سال قبل 3776 تومان بوده است؛ به عبارت دیگر طی یکسال اخیر بیش از 50 درصد از ارزش پول ملی کم شده است.

دولتی که مدعی ثبات اقتصادی در کشور بود و طی چهار سال نخست خود همواره از ثبات نرخ ارز و کاهش تورم سخن می‌گفت، در حال حاضر کشور را در اوج ثباتی قرار داده است به نحوی که در همین چند روز آغازین فروردین ، نزدیک به 800 تومان گران شده است!

یعنی طی کمتر از 20 روز اخیر، قیمت دلار، 2/5 برابر یکسال رشد کرده، رقمی که احتمالا در هیچ کجای جهان اتفاق نمی‌افتد ولی در زمان مدیریت دولت تدبیر و امید! رخ دادن چنین اتفاقاتی بعید نیست.

قیمت دلار در ابتدای روز گذشته 5200 تومان بود اما هرچه زمان گذشت بر قیمت آن به شکل چشمگیری افزوده می‌شد، چنانچه ابتدا با عبور از ارقام 5300 و 5400 تومان، از 5500 تومان هم گذشت و رقمی در حدود 5800 تومان را به جای گذاشت.

اوضاع کنونی بازار ارز به‌گونه‌ای است که شائبه رضایت دولت از افزایش قیمت دلار را تقویت می‌کند، چند روز پیش هم از قول مرتضی افقه (اقتصاددان) نوشتیم که: «متاسفانه برخی افرادی که می‌خواهند نرخ ارز افزایش یابد به روی دولت نفوذ دارند.» این موضوع وقتی اکبر ترکان به عنوان مشاور رئیس‌جمهور گفت: «اینکه قیمت دلار بالا رفت کار خوبی بود» قوت بیشتری گرفت.

در حال حاضر که ظاهرا قیمت دلار در بودجه 97، 3500 تومان تعیین شده و از سوی دیگر قیمت آن در بازار به بیش از 5800 تومان رسیده، بدین معناست که دولت در سال جاری تاکنون به ازای هر دلار در بودجه 2200 تومان درآمد بیشتری کسب می‌کند که تقریبا 65 درصد بیشتر است.

در همین راستا، حسینعلی حاجی دلیگانی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، با بیان اینکه ظاهرا دولت به دنبال افزایش قیمت ارز است چراکه اقدامی برای مدیریت بازار انجام نمی‌دهد، گفت: دولت افزایش قیمت ارز را مدیریت می‌کند تاهفته‌ای  حداقل 200 تومان به قیمت دلار و یورو افزوده شود.

وی با ‌اشاره به اینکه اگر رئیس‌جمهور مخالف افزایش و تلاطم بازار ارز است، مدیران ارشد بانک مرکزی را برکنار کند، گفت: صداقت رئیس‌جمهور در عمل به وعده‌های انتخاباتی برای مردم رنگ باخته است.

پرواز سکه تا یک میلیون و 900 هزار تومان

قیمت سکه هم روز گذشته یک افزایش عجیب و غریب را تجربه کرد و به بیش از یک میلیون و 900 هزار تومان افزایش پیدا کرد. در شرایطی که مجددا حدود 200 هزار تومان حباب در قیمت آن ایجاد شده و راهکارهای بانک مرکزی برای کنترل قیمت سکه هم موثر نبوده است.

سکه که در فروردین سال گذشته حدود یک میلیون و 220 هزار تومان قیمت داشته، در حال حاضر حدود 700 هزار تومان رشد کرده و رقم شگفت‌آوری را ثبت کرده است. افزایش قیمت سکه در سال اخیر به قدری زیاد بود (هم از جهت کمیت و هم از جهت کیفیت) که در آخرین مورد آنکه مربوط به روز گذشته است حدود 120 هزار تومان افزایش داشته است.

ریزش شدید بورس در پی افزایش قیمت دلار

در همین زمینه، شاخص بورس هم نزدیک به 500 واحد ریزش کرد تا یک روز بسیار بد را تجربه کرده باشد. به عبارت دیگر در شرایطی که سال جاری به عنوان سال حمایت از تولید داخلی نامگذاری شده و باید سرمایه جذب بورس شوند، می‌بینیم تمایل به خروج نقدینگی از بورس ایجاد شده و از سوی دیگر تمایل برای ورود به بازارهایی مثل دلار و سکه شکل گرفته است.

بر همین اساس یکی از فعالان بورسی روز گذشته در گفت‌وگو با کیهان اعلام کرد: با بالا رفتن قیمت دلار، بازار بورس به ویژه سهام صنایع افت کرده و فعالان بورس به این دلیل از دولت ناراضی بوده و در بورس غوغا به پا شده است.

در همین راستا، فارس هم گزارش داد؛ وضعیت بازار سهام یک هفته قبل از برگزاری یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک و بیمه در حالی همچنان شاهد ریزش نماگرها و افت حجم و ارزش معاملات سهام است که بی‌اعتمادی نسبت به چشم‌انداز بازار و همچنین عدم برنامه‌ای مدون برای حمایت از بازار سهام باعث شده تا اندک پول‌های پارک شده در بازار نیز راه بازار ارز را در پیش گیرد.

سر برجام سلامت!

این همه اتفاقات تلخ در حوزه اقتصاد و کاهش پی‌درپی ارزش پول ملی در حالی است که دولت روحانی مدعی بود در سایه برجام، مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم حل خواهد شد. روحانی مدعی بود که «آنچنان گشایشی برای مردم درست می‌کند که اصلا نیازی به یارانه نداشته باشند»! در همه این سال‌ها، دولت با پافشاری متعصبانه روی دستاوردهای نداشته برجام، همه توجه خود از ظرفیت‌های داخلی را به غرب و گشایش از آن سو معطوف کرد و از توان داخلی به معنی واقعی غفلت کرد.

ذلتی که در این سال‌ها به‌خاطر آمدن بی‌فایده و بی‌خاصیت چند هیئت غربی به ایران به مردم تحمیل شد،ذلتی که در عکس یادگاری وزیر و برخی دست‌اندرکاران با هواپیماهای نو به ایران تحمیل شد و خلاصه همه کرنش‌هایی که در برابر فرانسوی‌ها در پروژه رنو و پژو تحمل شد،حالا و یکباره باطن سیاه خودش را در گرانی افسارگسیخته ارز نشان می‌دهد و در کوچک‌تر شدن ساعت به ساعت سفره مردم.

تلگرام راه نجات است!

اما دولت به جز دستاورد برجام، یک دستاورد دیگر هم برای خود متصور است و بر سر آن بارها هیاهو کرده و قطعا خواهد کرد و آن چیزی نیست جز تلگرام. در همه این سال‌ها دولت با تعصبی مثال‌زدنی دست بیگانگان را در سفره اطلاعاتی ایران باز گذاشته و اجازه داده آنها هرچه می‌خواهند ببرند و بخورند! سرگرم کردن مردم به بازی باز و بسته کردن تلگرام در حالی است که اساسا بحث یک پیام‌رسان نباید مسئله اول یک کشور شود و در هیچ کشوری در دنیا هم چنین اوضاع را مشاهده نمی‌کنیم، اما اینجا روحانی هر روزی به بهانه‌ای یادی از تلگرام می‌کند!

سرگرمی و دیگر هیچ!

واقعیت این است که اینها سرگرمی‌های خوب دولت هستند! دولت باید در این روزها جواب بدهد که نتیجه وعده دوم بهمن آقای روحانی که گفته بود خیال مردم راحت باشد چه شد!؟ باید جواب بدهد توئیت دوماه قبل رئیس‌بانک مرکزی که گفته بود: «با کمال تعجب بعضی به محض مشاهده تغییراتی در قیمت ارز، شتاب‌زده از دلال‌ها و سوداگران سبقت می‌گیرند و با بزرگ‌نمایی تغییرات قیمت، چنان اظهار خوشحالی می‌کنند که کم از شادی ترامپ ندارد ولی این شادی دیری نمی‌پاید و براساس روند هرساله، در ماه‌های بهمن و اسفند، مسیر کاهشی پیدا می‌کند» به کجا رسید!؟ آیا دلار ارزان شده و مردم خبر ندارند!؟

به ظن قوی این روزها باید بازهم شاهد برخی اظهارات حاشیه‌ساز باشیم، از اجبار به رفتن به بهشت تا امکان نقد معصوم و دختران خیابان انقلاب و هزار سناریوی دیگر!

دولتی که همه دستاوردش برجام و تلگرام باشد، در یک طوفان بازار ارز همه چیز را می‌بازد و مردم را با انبوهی از وعده‌ها تنها می‌گذارد، وعده‌هایی که به ضرب آنها رای مردم را گرفت و حالا حامیان و مروجان دیروزش هم یکی پس از دیگری توئیت می‌زنند و خودشان را لعنت می‌کنند که چرا باعث فریب مردم شده‌اند! میزان کفایت دولت برای اداره امور کشور از همین چیزها به خوبی معلوم است!

* وطن امروز

- دولت به دنبال افزایش قیمت ارز است

«وطن‌امروز» از التهاب بازار ارز گزارش میدانی تهیه کرده است:‌   دلار صبح دیروز در شروع ساعات مبادلات 5400 تومان، در انتهای ظهر 5700 تومان و در ساعت‌های پایانی روز 6000 تومان معامله شد. رکوردی بی‌سابقه که تنها طی یک روز، ساعت به ساعت قیمت دلار بیشتر و بیشتر شد؛ شاید زمانی که این گزارش را می‌خوانید قیمت دلار به بیش از 6000 تومان هم رسیده باشد. این اتفاقات نشان می‌دهد برعکس اظهارات سیف، ثبات 5/3 ساله ارز صوری و حبابی بوده است زیرا دلیلی وجود ندارد که طی کمتر از چند ماه دلار 3700 تومانی رشد 40 درصدی داشته و به 6000 تومان برسد. طبق مشاهدات خبرنگار «وطن‌امروز» حال و هوای میدان فردوسی باز هم مانند روزهای پایانی سال 96 پرالتهاب شده است. صرافی‌ها طبق معمول 5 ماه گذشته (از ابتدای آذر ماه) به کلی ارز نمی‌فروشند و تنها تبدیل به مراکز خرید تتمه ارزهای توریست‌های خارجی شده‌اند. هر چقدر صرافی‌ها در ظاهر بیکار هستند دلالان دوران خوش‌خوشان خود را سپری می‌کنند. نباید فراموش کرد بهشت دلالان نبود ارز در دست فروشندگان رسمی است، وقتی صرافی‌های بانکی و معتبر از فروش ارز امتناع کنند آنها می‌توانند هر طور که دل‌شان می‌خواهد قیمت را بالا و پایین کنند.

طی گفت‌وگویی که با یکی از خانم‌های ایستاده در صف صرافی‌های معتبر داشتیم متوجه شدیم برای دریافت ارز دولتی از ساعت 6 صبح بیدار شده و در صف ایستاده، ساعت 8 اسم‌نویسی انجام شده و کارت ملی او به همراه وجه نقدش دریافت شده است، او تا ساعت 3 بعد از ظهر منتظر ایستاده بود تا نامش خوانده شود و دلار 4900 تومانی دریافت کند. این خانم درباره روند گرفتن ارز دولتی گفت: اگر کمی از 8 دیرتر بیایید مسلما به شما ارز نمی‌رسد. این صرافی هر روز نزدیک به 50 نفر ارز می‌فروشد که هر شخص حقیقی بیش از 1000 دلار یا یورو نمی‌تواند دریافت کند. وی درباره اینکه چرا  می‌خواهد ارز بخرد، گفت: شما چرا در صف ایستاده‌اید؟ مشخص است خوب سود دارد، چند وقت دیگر باز هم گران می‌شود، هیچ جایی به اندازه سرمایه‌گذاری در ارز سودآور نیست. کمی این طرف‌تر دلالان که تعدادشان از روزهای دیگر خیلی بیشتر شده است دلار را 5700 الی 5900 و یورو را از 6500 الی 6700 تومان معامله می‌کنند. طی ساعت‌های 13 الی 16 که در میدان فردوسی بودیم هر نیم ساعت یک‌بار قیمت دلار و یورو افزایش پیدا می‌کرد و به هیچ وجه قیمت ثابتی وجود نداشت.

وضعیت سکه هم به همین منوال بود با این تفاوت که قیمت آن از طریق فروشندگان رسمی در حال افزایش بود. دیروز سکه تمام طرح امام خمینی(ره) رکورد 2 میلیون تومان را شکست و بیش از این رقم توسط مراکز خرید معتبر معامله شد. ناگفته نماند روز گذشته قیمت غالب نرخ دلار بین 5700 تا 5800 تومان بود اما دلالان در برخی لحظات دلار را حتی تا 6000 تومان به فروش رساندند.  در حال حاضر قیمت دلار هر دقیقه افزایش پیدا می‌کند؛ این اتفاق حتی در بحرانی‌ترین شرایط سال‌های 90 و 91 هم سابقه نداشته است. دیروز کمترین اظهار نظر دولتی درباره دلار را شاهد بودیم و شبکه‌های اجتماعی انتقاد بسیاری به بی‌تدبیری دولت در بازار ارز داشتند؛ البته حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور در یک اظهارنظر قاچاقچیان اربیل و استانبول را عامل افزایش قیمت ارز معرفی کرد.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان اینکه اگر رئیس‌جمهور مخالف افزایش و تلاطم بازار ارز است، مدیران ارشد بانک مرکزی را برکنار کند، گفت: متاسفانه صداقت رئیس‌جمهور در عمل به وعده‌های انتخاباتی برای مردم رنگ باخته است. حسینعلی حاجی‌دلیگانی در گفت‌وگو با تسنیم، با بیان اینکه ظاهرا دولت به دنبال افزایش قیمت ارز است، چرا که اقدامی برای مدیریت بازار انجام نمی‌دهد، گفت: دولت افزایش قیمت ارز را مدیریت می‌کند تا هفته‌ای  حداقل 200 تومان به قیمت دلار و یورو افزوده شود. این عضو کمیسیون برنامه و بودجه با اشاره به اظهارات روحانی و معاونانش درباره حفظ ثبات قیمت ارز در زمان انتخابات گفت: دوگانگی در عمل به وعده تنها محدود به قیمت ارز نیست، این پدیده دوگانگی در تورم و اشتغال نیز وجود دارد که متاسفانه توجه مردم به این موضوع جلب نشد. وی افزود: وقتی نرخ تورم از سوی دولت زیر 10 درصد اعلام می‌شود با واقعیت رشد قیمت‌ها تفاوت دارد، به عنوان مثال  مواد خوراکی که از مهم‌ترین اجزای سبد مصرف خانوار است به طور متناوب با رشد شدید قیمت مواجه می‌شود و بازهم شاهد اعلام آمار تک‌نرخی درباره تورم هستیم.

حاجی‌دلیگانی با بیان اینکه متاسفانه کمیسیون اقتصادی مجلس توان مدیریت این حجم از معضلات اقتصادی که روزانه به این کمیسیون ارجاع می‌شود را ندارد، گفت: رئیس مجلس باید در این باره اعلام موضع کند، چرا که امروز در بحرانی‌ترین شرایط اقتصادی به سر می‌بریم و در ارجاع تمام موضوعات به کمیسیون اقتصادی باید تجدید نظر شود. وی گفت: حدود 3 ماه است طرح تحقیق و تفحص از بانک مرکزی را به کمیسیون اقتصادی ارائه کرده‌ام اما هیچ خبری از این طرح در دست نیست. به نظر می‌رسد کمیسیون اقتصادی مجلس ظرفیت بررسی این همه معضل اقتصادی کشور را ندارد. امروز این کمیسیون در یک فرد خاص خلاصه شده و این روند به نفع کشور نیست. وی با بیان اینکه نمایندگان مستقل مجلس درباره حفظ حقوق مردم کوتاه نخواهند آمد، گفت: اگر رئیس‌جمهور راضی به افزایش قیمت و تلاطم در بازار ارز هستند رسما اعلام کنند اما اگر ایشان از وضعیت موجود رضایت ندارند باید با برکناری رئیس بانک مرکزی تکلیف خود را با مردم روشن کنند.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به وجود تعداد زیادی اقتصاددان کارکشته برای مدیریت بانک مرکزی کشور گفت: رئیس‌جمهور باید تکلیف خود را با مردم درباره بازار ارز روشن کند و ادامه این وضع به ضرر منافع ملی ایرانیان است. وی با بیان اینکه هنوز وضعیتی که برای موسسات مالی و اعتباری پیش آمد را فراموش نکرده‌ایم، گفت: در پی بحران موسسات مالی و اعتباری حداقل 10 هزار میلیارد تومان به کشور خسارت وارد شد اما در نهایت کسی به عنوان مسؤول این بحران به مردم معرفی نشد.

پورابراهیمی: مدیریت بانک مرکزی در بازار ارز ناکارآمد بود

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز ناکارآمد بوده، گفت: طرح دوفوریتی کاهش نرخ ارز با جدیت پیگیری خواهد شد. محمدرضا پورابراهیمی گفت: فعالان اقتصادی به‌دلیل عدم مدیریت صحیح و ناکارآمدی بانک مرکزی منابع ارزی خود را به داخل کشور نیاورده یا بعد از صادرات منابع را به داخل کشور منتقل نمی‌کنند. وی افزود: از طرفی در تخلفات جدید دیده شده یک فعال اقتصادی درخواست واردات را ارائه می‌کند اما از ارز تخصیص داده‌شده به‌شکل دیگری در حوزه غیر تعریف‌شده استفاده می‌کند. رئیس کمیسیون اقتصادی با اشاره به جدیت در پیگیری طرح کاهش نرخ ارز تأکید کرد، مفاد طرح دوفوریتی کاهش نرخ ارز در نشست مشترک امروز دوشنبه با  مدیران ارشد اقتصادی کشور پیگیری خواهد شد. یکی از محورهای اصلی این طرح بازگشایی حساب سپرده ارزی با ضمانت بانک مرکزی و پرداخت سود به این حساب‌ها است. پورابراهیمی ادامه داد: در این نشست مشترک بین دولت و مجلس که فردا (امروز) برگزار خواهد شد مقاماتی از بانک مرکزی به‌همراه رئیس کل این بانک حضور دارند. اگر در این نشست به این نتیجه برسیم که همه  موضوعات برای ساماندهی بازار ارز عملی و برنامه زمانبندی برای انجام برنامه‌های مد نظر ارائه شود، طرح پیگیری نخواهد شد اما اگر توافق حاصل نشود طرح دوفوریتی را هفته آینده در مجلس به‌اجرا خواهیم گذاشت.

* مردمسالاری

- قیمت دلار و چیزهایی که به ما نمی‌گویند

این روزنامه حامی دولت درباره رکوردشکنی‌های پی‌درپی در بازار ارز نوشته است: دلار آمریکا کانال 5 هزار و 700 تومان را هم پشت سر گذاشت و مثل این که تعطیلات نوروزی برای بانک مرکزی هنوز به اتمام نرسیده است. در کنار این مسأله بزرگ‌تری وجود دارد و آن عدم شفاف‌سازی توسط دولت و نهادهای مربوطه در مورد دلایل افزایش نرخ ارز است. این عدم شفافیت در میان مدت خسارت‌بار خواهد بود.به گزارش «مردم‌سالاری آنلاین»، در اذهان عمومی این تصور وجود دارد که تحرکات ضدایرانی و ضدبرجامی دولت ترامپ، زمینه‌ساز افزایش قیمت ارز در ایران خواهد بود و طی ماه‌های آتی قیمت دلار حتی به 7 هزار تومان هم خواهد رسید. چیزی که باعث شده تقاضای بسیار زیادی برای خرید دلار در جامعه ایجاد شود و به اصطلاح تب خرید ارز بالا بگیرد، این تصورِ در حال شیوع و تقریباً همگانی است.

شکل‌گیری این تصور می‌تواند برای اقتصاد ایران خانمان‌سوز باشد، چرا که تقاضای کاذب بسیار بزرگی برای دلار ایجاد خواهد کرد و اقتصاد ایران را بار دیگر وارد دوره عدم ثبات خواهد کرد. تورمِ ارزش دلار در میان مدت به دیگر کالاها نیز سرایت خواهد کرد و این امر موج تازه‌ای از تورم عمومی قیمت‌ها را به وجود خواهد آورد.اما واکنش دولت و بانک مرکزی در مقابل شکل‌گیری این تصور خطرناک چه بوده است؟ آن‌ها به جای شفاف‌سازی در مورد دلیل افزایش قیمت ارز، به این اکتفا کرده‌اند که بگویند بازار ارز آرام خواهد شد و کسانی که دلار می‌خرند، خودشان متضرر خواهند شد. اما آن‌ها که با هجوم به بازار ارز و بیش از همه با رجوع به دلال‌ها دلار می‌خرند، شاهدند که قیمت ارز، برخلاف گفته‌های بانک مرکزی، هر روز افزایش بیشتری را تجربه می‌کند. آن‌ها اصلاً چشم‌انداز ضرر را مشاهده نمی‌کنند که بخواهند از هجوم به بازار ارز، عقب‌نشینی کنند!دولت به صورت شفاف عنوان نمی‌کند که بالا رفتن ریسک سیاسی و اقداماتِ اول برنامه‌ریزی‌شده و دوم غافل‌گیرکننده دولت ترامپ، دلیل اصلی التهابات در بازار ارز است و مردم برای خنثی کردن این تحرکات، همکاری کنند و اندوخته‌های ارزی خود را به ریال تبدیل نمایند.

باید بدانیم که اگر تب خرید دلار و افزایش قیمت آن ادامه‌دار شود، اقتصاد ایران دوره‌ای دیگر از رکود و تورم را تجربه خواهد کرد و این امر باعث می‌شود تا تمام مردم (از جمله آن‌ها که اقدام به خرید دلار کرده‌اند) ضرر کنند. اگر چنین وضعیتی ایجاد شود، آن‌ها که دلار خریده‌اند و آن را با قیمت گران‌تری می‌فروشند، با پول‌های خود باید کالاهایی را بخرند که قیمت‌شان چندبرابر شده و بدین ترتیب آن‌ها نیز نفعی نخواهند برد.کشور همسایه ما، ترکیه، در سال 2016 با وضعیت مشابهی روبرو بود. بعد از این که کودتای 15 ژوئیه 2016 در ترکیه ناکام ماند، تنش بین غرب و ترکیه بالا گرفت و در نتیجه آن، التهابات بازار ارز و حتی بازار بورس در ترکیه را فرا گرفت. در اکتبر و نوامبر همان سال قیمت لیره به شدت سقوط کرد و به پایین‌ترین میزان در مقابل دلار آمریکا رسید. اردوغان در آن شرایط با صراحت عنوان کرد کسانی که در کودتا نام مانده‌اند قصد «خراب‌کاری اقتصادی» دارند و می‌خواهند اقتصاد ترکیه را نابود و بی‌ثبات کنند. وی از مردم ترکیه خواسته تا اندوخته‌های دلاری خود را برای تقویت ارزش لیره، بفروشند و به لیره تبدیل کنند.

این فراخوان اردوغان با استقبال بخش عظیمی از مردم ترکیه و طرفداران حرب عدالت و توسعه روبرو شد و در آن مقطع بحران ارزی ترکیه بدین ترتیب مهار شد.اما دولت و بانک مرکزی این روش را در ایران انتخاب نکردند. در ترکیه سعی شد با ترویج حس ملی‌گرایی، یک بحران ارزی تمام‌عیار مهار گردد. اما در ایران تنها به گفتاردرمانی اکتفاء شده و این گفتاردرمانی، خطر واضحی که در کمین اقتصاد ایران نشسته است را درنظر نمی‌گیرد. در واقع، شفاف‌سازی حلقه مفقوده سیاست ارزی بانک مرکزی است. وقتی این شفاف‌سازی غایب باشد و تصدیق نشود که دشمنی به نام ترامپ و کابینه‌اش، قصد خراب‌کاری اقتصادی در ایران را دارند، برنامه‌های لازم برای جلب همراهی و همکاری مردم، جهت مهار التهابات ارزی، نیز درنظر گرفته نخواهد شد.در واقع، همان‌چیزهایی که باید توسط مقامات دولتی در مورد دلایل افزایش قیمت ارز به ما گفته شود، گفته نمی‌شود و تنها به این گفته اکتفاء می‌شود که درآمدهای ارزی کشور، کفاف نیازهای ارزی را می‌دهد. در این میان فراموش می‌شود که با چشم طمع دولت فعلی آمریکا و رویکردهای ضدایرانی آن، شرایط بازار ارز در ایران طوری شده که نیازهای کاذب و غیراقعی در بازار شکل گرفته و خطر تا آن‌جا بالا گرفته که به تهدیدی جدی برای اقتصاد ایران تبدیل شده است.

فرضیه حبابی بودن نرخ ارز

همچنین روزگذشته پایگاه خبری المانیتور آمریکا در خصوص اتفاقات اخیر بازار ارز کشورمان در گزارشی اعلام کرد؛ افزایش نرخ ارز در ایران و تضعیف ریال نتیجه یک رفتار سرمایه گذاری است و آنچه مشاهده می‌شود بیشتر شبیه حباب است.پایگاه خبری یاد شده نوشت؛ ریال ایران حدود یک سوم ارزش خود را در بیش از یک سال گذشته از دست داده است اما این کاهش به طور مستقیم ناشی از ضعف اقتصادی نیست و بیشتر شبیه حبابی است که در آن مردم مشتاقانه با خرید دلار سرمایه گذاری می‌کنند.بیژن خواجه پور، یک مشاور تجاری ایرانی، عوامل مختلفی را مورد توجه قرار داده است از جمله مسائلی که به مدیریت و سیاستگذاری بانک مرکزی ایران بر می‌گردد مانند تک نرخی نبودن نرخ ارز و وجود یک اختلاف قدیمی میان نرخ‌های ارز رسمی و آزاد؛ این عوامل به عرضه ارز بر می‌گردد زیرا به در دسترس بودن دلار در بازار مربوط است.

وی فشار تورمی، بازده مورد انتظار سرمایه گذاری و شرایط روانی بازار را از جمله عواملی برشمرد که به تقاضای ارز برمی‌گردند.بررسی‌های این مشاور اقتصادی نشان می‌دهد، قیمت طلا 30.15 درصد افزایش یافته در حالی که نرخ بازار آزاد دلار 30.75 درصد بالا رفته است که تقریباً 2 برابر افزایش نرخ رسمی ارز در یک سال گذشته است.خواجه پور افزود: این در حالیست که نرخ تورم بر اساس آمار بانک مرکزی تنها با یک واحد افزایش به 9.6 درصد رسیده است. همچنین عباس ولدخانی، اقتصاددان نیز با استفاده از تحلیل سری زمانی، داده‌ها از سال 1960 تا سال 2002 را بررسی کرده است؛ در این دوره زمانی، کاهش ارزش ریال در مقابل دلار به طور متوسط سالیانه 13 درصد بوده است.

عامل چرخش اخیر مردم به سوی دلار و طلا

المانیتور در ادامه می‌پرسد، پس عامل چرخش مردم به سمت دلار و طلا که موجب ثبت رکوردهای بی سابقه برای این دو کالا شده است، چیست؟ و پاسخ می‌دهد؛ این یک رفتار سرمایه گذاری است. توانایی برای ایجاد ثروت در یک محیط اقتصادی با مشکلات مزمن ساختاری، مهارتی است که طبقه متوسط رو به بالا در طول دهه‌های گذشته فرا گرفته تا به این وسیله از خود در برابر کاهش ارزش واقعی حقوق و دستمزد، افزایش سطح قیمت‌ها و نبود اطمینان در فضای کسب و کار محافظت کند.این بدان معنی است که آنچه روزی پیش بینی می‌شد در زمان ضعف اقتصادی دنبال شود، در غیاب یا پیش از چنین ضعفی دنبال شده است، بنابراین آنچه ما امروز شاهد آن هستیم بیشتر شبیه یک حباب است.المانیتور ادامه می‌دهد، این نکته در خور توجه است که افزایش معاملات مسکن به ویژه در منطقه مرفه نشین شمال تهران و افزایش موازی پایگاه‌های اینترنتی گزارش گیری مالی به یقین کار پرداختن به سفته بازی ارز را آسان تر کرده است.

ایرانی‌ها می‌توانند قیمت‌های بازار آزاد را با استفاده از تلفن‌های همراه خود بررسی کنند، به نزدیک ترین صرافی بروند و ریال خود را به ارز خارجی تبدیل کنند.بنابراین این روزها، دیدن شهروندان منتظر پشت درب صرافی‌ها صبح اول وقت برای خرید دلار یا سایر ارزها چیز عجیبی نیست. در کنار تسهیل ورود مردم به بخش سفته بازی، بُعد مهم تر دیگری نیز برای این رفتار سرمایه گذاری وجود دارد. دلایل زیادی وجود دارد که خبرها در مورد چالش‌های بخش بانکی ایران از جمله اعتراض مالباختگان به موسسات مالی و لجبازی‌های آمریکا نیز در این زمینه موثر بوده اند.

بورس قرمز پوش زیر سایه بازار دلار

شاخص بورس در روزگذشته به علت جذابیت بازارهای رقیب مانند بازار ارز و سکه با 438 واحد افت به رقم 96 هزار و 341 واحد رسید.رونق معاملات بازارهای رقیب بورس مانند بازار ارز و سکه از جمله عوامل اصلی کاهش معاملات بورس و افت نماگر بازار سرمایه در روزهای معاملاتی پس از تعطیلات نوروزی است.همچنین افزایش نرخ سود تسهیلات بانکی و اوراق بهادار نیز عامل دیگری است که سبب شده فعالان بازارهای مالی از حجم فعالیت خود در بورس کاسته و به سراغ سایر بازارها بروند.افزایش ریسک‌های سیاسی و بین المللی نیز از جمله عوامل دیگری هستند که سبب احتیاط و محافظه کاری سهامداران شده است.بر اساس این گزارش،در معاملات روزگذشته 793 میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش یک هزار و 756 میلیارد ریال در 61 هزار و 967 نوبت داد و ستد شد.بررسی شاخص‌های اصلی بازار سرمایه نشان می‌دهد شاخص قیمت (وزنی - ارزشی) که در آن ارزش سهام شرکت‌های بزرگ اثر بیشتری بر شاخص می‌گذارد 139 واحد و شاخص کل (هم وزن) که در آن ارزش و وزن همه شرکت‌های بزرگ و کوچک در محاسبه شاخص کل، یکسان در نظر گرفته می‌شود، 197 واحد کاهش یافت.

رکوردشکنی‌های پی در پی دلار

بعدازظهر روزگذشته و با تداوم انجام معاملات در بازار آزاد تهران، قیمت دلار روند صعودی خود را ادامه داد و تا لحظه تنظیم خبر  در دامنه ۵۴۶۸ تا ۵7۰۰ تومان در نوسان بود؛ یورو هم 280 تومان گران شد.بنابر این گزارش، درجریان معاملات روزگذشه بازار آزاد تهران و در لحظه تنظیم این خبر قیمت دلار همچنان روند صعودی را ادامه داده و تا 5750 تومان هم بالا رفته است.در این میان برخی از صرافی‌ها البته نرخ‌های بالاتر از ۵۷۰۰ تومان را هم ارایه می‌دهند اما میانگین قیمت حدود 5600 تومان است.این گزارش می‌افزاید،هر دلار آمریکا در صرافی‌های بانکی ۴۹۵۰ تومان، در بازار آزاد بین ۵۴۶۸ تا 5700 تومان، یورو 6600 تومان، درهم امارات ۱۴۸۵ تومان، لیر ترکیه ۱۴۳۰ تومان بود.اما اولین تبعات افزایش بی‌ضابطه نرخ دلار، رشد قابل توجه قیمت طلا و سکه است که قیمت آن تناسب مستقیم با قیمت ارز دارد. روزگذشته با افزایش 500 تومانی نرخ دلار، سکه نیز رکورد زد و با رشد قیمت 126 هزار تومانی به بیش از یک میلیون و 890هزار تومان و قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار به 174 هزار تومان رسید که هر دو نرخ بی‌سابقه هستند.در این رابطه عضو هیات مدیره اتحادیه طلا و جواهر تهران اظهار کرده که افزایش تقاضا و بالا رفتن نرخ دلار مهمترین تاثیر را در جهش قیمت سکه داشته و تورم به وجود آمده، باعث شده مردم نقدینگی خود را به طلا و سکه تبدیل کنند.در این شرایط مسوولان مربوطه باید قبل از آنکه افزایش شدید نرخ ارز به سایر کالاها سرایت کند نسبت به کنترل و تعدیل نرخ آن اقدام کنند.

مردم حق دارند که دلار می‌خرند

هچنین عضو اتاق بازرگانی ایران در خصوص وضعیت بوجود آمده در بازار ارز معتقد است مردم برای این‌که ارزش پس اندازهای خردشان روز به روز کاهش پیدا نکند پس اندازهای خود را به طلا، سکه و ارز تبدیل می‌کنند. به گفته وی، دولت و بانک مرکزی باید یک بار برای همیشه تکلیف دلار را مشخص کنند. مجیدرضا حریری - نایب رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین - در گفت‌وگو با ایسنا، در پاسخ به این سوالات اظهار کرد: قیمت واقعی دلار مبتنی بر این است که بتوان چقدر ارز عرضه کرد و چه میزان تقاضا برای دلار در بازار وجود دارد که جوابگو باشد.وی با بیان این‌که دولت عرضه کننده ارز در ایران است افزود: از نظر تراز حسابداری، منابع ارزی که سالانه دریافت می‌کنیم حاصل درآمدهای نفتی و غیر نفتی است که از میزان مصارف ما بیشتر است، اما چون بیش از ۸۰ درصد این منابع ارزی در اختیار دولت قرار دارد، عرضه کننده عمده هم دولت است.این عضو اتاق بازرگانی ایران تصریح:‌ حالا یا دولت نمی‌خواهد به میزانی که بازار احتیاج دارد ارز عرضه کند یا اینکه بخشی از ارزی که در خارج از کشور دارد تحت کنترل بانک مرکزی نیست که بتواند به متقاضیان بدهد.

علاوه بر اینکه خروج ارز و خروج سرمایه از کشور وجود دارد که می‌تواند تراز حسابداری را مختل کند. همه این موارد دست به دست هم می‌دهد و نشان می‌دهد آن کسی که از نظر قانون و ضوابط عرضه و تقاضا بازیگر اصلی بازار ارز است - یعنی دولت و بانک مرکزی - باید برای یک بار تکلیف بازار را مشخص کنند.حریری ادامه داد: زمانی که دلار ۴۲۰۰ تومان شد سخنگوی دولت گفت که «خاطر رئیس جمهور مکدر شده است»، اما حالا نمی‌دانیم امروز که به بیش از ۵۰۰۰ تومان رسیده خاطر رئیس جمهور در چه حال است! بهتر است به جای این صحبت‌ها، مسائل را با مردم در میان بگذاریم. اگر منابع ارزی در دسترس دولت نیست و نمی‌تواند همه ارزی که در خارج دارد را مدیریت کند به مردم بگوید که توقعات مردم با اتفاقات واقعی که در اقتصاد می‌افتد هم سطح شود.

* قانون

- خدمت ریجستری به گمرک

روزنامه قانون نوشته است:‌ طرح رجیستری گوشی‌های همراه، پرونده قطور و پرچالشی دارد که بارها مورد انتقاد کارشناسان و دست اندرکاران حوزه ICT کشور قرار گرفته است. رجیستری طرحی است که اجرایی شدن آن از ورود گوشی‌های قاچاق به کشور جلوگیری می‌کند و امنیت گوشی‌های وارداتی را افزایش می‌دهد.

در ابتدا به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم، این طرح چند سال به تعویق افتاد اما سرانجام در مهر96 با تشکیل کمیته‌ای متشکل از وزارت ارتباطات، وزارت صنعت، گمرک و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با هدف جلوگیری از قاچاق موبایل در بازار، حمایت از حقوق مصرف‌کننده و ارائه خدمات پس از فروش، آغاز شد. در 10 سال اخیر و تا پیش از اجرای طرح ثبت و شناسه‌دار کردن گوشی‌های وارداتی به کشور، بالغ بر ۹۰ درصد گوشی‌هایی که وارد کشور می‌شد از مبدا غیررسمی و به صورت قاچاق بود.

از ابتدای این طرح، حدود ۱۰ برند گوشی شامل آیفون، موتورولا، گوگل پیکسل، بلک بری، ال جی، نوکیا، هواوی، سونی، تکنو، شیائومی و نیز دو مدل گوشی گلکسی S۹ و S۹+ که بیش از ۵۰ درصد بازار کشور را در اختیار دارند، مشمول این طرح قرار گرفتند و به صورت رسمی وارد بازار می‌شوند. مهم‌ترین انتقادی که در خصوص این طرح مطرح می‌شد، این بود که چرا تمامی برندها به صورت همزمان مشمول این قانون نمی‌شوند. این موضوع یک چالش و صورت مساله‌ای در میان اذهان عمومی و کارشناسان باقی گذاشت.

سوال اصلی این بود که چرا برندی که 70 درصد سهم بازار موبایل ایران را در دست دارد، قرار است به عنوان آخرین برند مشمول در این طرح قرار گیرد. این درحالی است که وعده‌های مسئولان برای رجیستری برند سامسونگ از تاریخی به تاریخ دیگر موکول می‌شود و به عقیده برخی کارشناسان این خلاف قانون است و به نظر می‌رسد دست‌های پشت پرده در این مورد دست به اقداماتی می‌زنند که به ضرر جامعه و به سود عده‌ای تمام می‌شود.

رجیستری سامسونگ از اوایل اردیبهشت

سامسونگ که قرار بود از 15 فروردین در طرح رجیستری قرار گیرد، اکنون از زنجیره رجیستری در امان مانده و اوایل اردیبهشت به عنوان زمان بعدی رجیستری مقرر شده است. چندی پیش معاون ستاد مبارزه با قاچاق کالا از ادامه اجرای طرح رجیستری گوشی‌های موبایل گفت: رجیستری برند سامسونگ از اوایل اردیبهشت آغاز می‌شود. به گفته حمیدرضا دهقانی‌نیا، در نیمه دوم سال ۹۶ نزدیک به نیمی از برندهای گوشی در بازار موبایل مشمول طرح رجیستری شدند.

این نشان می‌دهد که اجرای این طرح موفقیت‌آمیز بوده است؛ چراکه در این بازه زمانی، شاهد نرخ رو به رشد واردات رسمی گوشی و افزایش عایدی دولت از محل واردات این کالا بوده‌ایم». آن‌گونه که از سوی مسئولان ستاد مبارزه با قاچاق کالا اعلام شده، قرار است در روزهای آتی جلساتی برای زمان اجرای رجیستری برندهای باقی مانده با حضور متولیان این طرح تشکیل ‌شود و تصمیم‌گیری نهایی صورت گیرد. به این ترتیب انتظار می‌رفت سامسونگ به عنوان یکی از برندهایی که سهم بالایی در بازار ایران دارد به عنوان اولین برند مشمول طرح رجیستری قرار گیرد اما به گفته برخی مسئولان هنوز زمان قطعی برای آغاز اجرای این طرح در خصوص این برند مشخص نشده است.

مقایسه میزان واردات رسمی سال 95 و 96

نسبت به مدت مشابه سال قبل (نیمه دوم سال ۹۶ نسبت به نیمه دوم سال ۹۵) واردات رسمی گوشی موبایل از رقم ۸۳۰ میلیارد ریال به ۱۸۸۴ میلیارد ریال افزایش داشته است. برمبنای این آمار، واردات رسمی گوشی موبایل به کشور ۲.۵ برابر رشد داشته است. براساس آخرین آمار گمرک نیز، حجم واردات تلفن همراه از مبادی رسمی به کشور در 11 ماهه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال 93 درصد رشد کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد درآمد‎های گمرک از محل واردات قانونی گوشی تلفن همراه در 9 ماهه امسال 150 درصد رشد داشته است. گزارش گمرک نشان می‌دهد در 11 ماهه سال 96 تعداد دو میلیون و 648 هزار دستگاه گوشی تلفن همراه به ارزش 419 میلیون و 651 هزار دلار به کشور وارد شد. این درحالی است که در 11 ماهه سال 95 یک میلیون و 440 هزار دستگاه گوشی تلفن همراه به ارزش 217 میلیون و 34 هزار دلار به طور رسمی از مبادی گمرک به کشور وارد شده بود؛ بنابراین در این مدت بیش از دو میلیون و 600 هزار دستگاه انواع گوشی تلفن همراه از طریق گمرکات وارد کشور شده است.

افزایش 100 درصدی واردات موبایل

سعید احمدخانی روابط عمومی گمرک در این‌باره به «قانون» می‌گوید: درآمد حاصل از واردات گوشی همراه 100 درصد افزایش یافته و واردات گوشی تلفن همراه در سال 96 نسبت به سال 95 دو برابر شده است.

میزان واردات کالا زیاد است، حدود 6 هزار قلم کالا وارد کشور می‌شود و به همین دلیل، آمار تفکیک شده از اقلام وارداتی را نداریم. واردات گوشی تلفن همراه سال 96 100 در صد نسبت به سال 95 افزایش یافته است؛ بنابراین زمانی که واردات موبایل دو برابر شده است، درآمد حاصل از آن نیز دوبرابر می‌شود. این آمارو ارقام نسبت به گذشته بی‌سابقه بوده است.

بریدن دست سودجویان از بازار

از طرفی سید مهدی میرمهدی کمیجانی، رییس اتحادیه فناوران رایانه در خصوص میزان موفقیت طرح رجیستری و صحبت‌هایی که درباره افزایش درآمد واردات موبایل مطرح شده است، به «قانون» می‌گوید:‌ کالاهایی که به صورت قاچاق وارد می‌شد، اکنون به صورت قانونی از گمرکات وارد می‌شود و تمام عوارض گمرکی و ارزش افزوده که باید به دولت پرداخت شود، در گمرکات وصول می‌شود و به همین دلیل افرادی که اقدام به واردات موبایل می‌کنند، مجبور هستند آن را از مبادی قانونی وارد کشور کنند. درآمد دولت در بخش واردات موبایل افزایش پیدا کرده است که جای شُکر دارد. امیدواریم این روند ادامه پیدا کند و واردات تمام کالاها به کشور قانونمند شود؛ مانند کالاهای IT که به هیچ عنوان نمی‌توانند آن را به صورت غیرقانونی وارد کنند، ICT نیز باید به همین شکل باشد.

با توجه به وضعیت نابسامان اقتصادی کشور، بدهی‌های دولت، کاهش فروش نفت و تحریم‌های پی در پی، افزایش درآمد دولت حاصل از واردات موبایل، خبر مسرت‌بخش و امیدبخش در ابتدای سال 97 است.

هنوز با رجیستری مخالفم

او در ادامه خاطرنشان می‌کند:‌ البته بنده هنوز مخالف با طرح رجیستری موبایل هستم اما اکنون بحث‌هایی مربوط به سودجویی‌هایی مطرح می‌شود که در سازمان تنظیم مقررات به آن نمی‌پردازند. در حال حاضر شرکت‌هایی وجود دارند که می‌توانند گوشی موبایل را رجیستر کرده و مقداری پول نیز دریافت کنند. از ابتدا گفته بودم که اگر به همین صورت انجام شود و بازرسی‌های خوبی صورت نگیرد، حقوق مصرف کننده پایمال می‌شود اما مسئولان باید نظارت و بازرسی دقیقی اعمال کنند و در جاهایی که فروش صورت می‌گیرد به نظارت بپردازند و به این اکتفا نکنند که یکی از واحدها اجناس خود را از مبادی قانونی وارد کشور می‌کند. ستاد مبارزه با قاچاق کالا باید به صورت رندم این اقدام را انجام دهد.

پیش از این گفته بودم که رجیستری اتفاق خوبی نخواهد بود اما راهکارهایی وجود دارد که بتوانیم از طریق آن به نتیجه برسیم. امیدواریم حرف بنده تایید نشده و حرف دوستان در سازمان تایید شود. با وجود این اوضاع اقتصادی و کاهش درآمدهای کشور ، می‌خواهیم که اتفاق مثبتی رقم خورده و عده‌ای با سودجویی پول هنگفتی را به جیب نزنند. به هر صورت این اتفاق (افزایش درآمد گمرک از واردات موبایل نسبت به سال گذشته) را به فال نیک می‌گیریم. امیدواریم بازرسی و نظارت بیشتری صورت بگیرد، تعداد بیشتری را گُسیل کرده و ایرادات طرح را کمرنگ کنند.

روابط جای ضوابط را گرفته است

میرمهدی کمیجانی معتقد است: اگر زمانی آمار گمرکات صفر شود که امکان ندارد، می‌توانیم بگوییم قاچاقی وجود ندارد اما زمانی که 9 درصد ارزش افزوده، پنج درصد عوارض گمرکی و چهار درصد مالیات علی الحساب پرداخت می‌کنیم، مبلغ بسیار زیادی می‌شود. به عنوان مثال اگر در نظر بگیرید قیمت گوشی آیفون حدود 6 میلیون باشد، زمانی که از مبادی قانونی وارد شود با رقم بسیار بالاتری به بازار راه پیدا می‌کند؛ بنابراین اختلاف قیمت بسیاری با گوشی موبایلی دارد که به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود.

اکنون تعداد بسیاری کالا وارد کشور می شود که باید مبالغی را برای ارزش افزوده و... پرداخت کنند. در این میان افرادی که راه قاچاق را می‌روند، می‌توانند همه را دور بزنند. حتی افرادی را در سیستم دولتی با پول می‌‎خرند تا برای آن‌ها کار کنند. قاطعانه می‌گویم، متاسفانه در کشورمان تمام کارها با قانون پیش نمی‌رود، برخی مواقع روابط جای ضوابط را می‌گیرد و کارها با روابط انجام می‌شود و دوطرف سود می‌برند. با این موارد بسیار برخورد کردیم. در خصوص میزان موفقیت رجیستری و افزایش درآمد دولت از محل واردات موبایل تا بازار را رصد نکنم، نمی‌توانم بگویم 100 درصد درآمد کشور افزایش یافته است یا خیر. امیدواریم این اتفاق افتاده باشد.

بی عدالتی در اجرای قانون

رییس اتحادیه فناوران رایانه ادامه می‌دهد:‌ از روز اول اجرایی شدن طرح رجیستری بحث ما روی این بود؛ چرا برندی که 60 تا 70 درصد بازار را در دست دارد، به عنوان آخرین برند برای رجیستری انتخاب می‌شود؟ و برندهایی که سهم کمی را در بازار ایران دارند، در ابتدا مشمول طرح رجیستری می‌شوند.

و اینکه چرا دو مدل از یک برند مشمول این طرح اعلام می‌شود و مابقی آن اعلام نمی‌شود؟ اگر قرار است قانون اجرا شود، باید برای همه یکسان باشد. قانون نباید هیچ تفاوتی میان برندها بگذارد. برندی که مسئول آن نفوذ قوی در سیستم داشته باشد، دیرتر رجیستری می‌شود و این بی‌قانونی است. امیدواریم مسئولان سازمان تنظیم مقررات و ستاد مبارزه با کالای قاچاق بگویند تمام مدل‌ها همزمان رجیستری می‌شوند و هر روز یک مدل را اعلام نکنند، تا مردم و دست‌انداران تکلیف خود را بدانند.

بازار موبایل در انحصار عده‌ای انگشت شمار

او در پاسخ به این پرسش که آیا واردات موبایل در انحصار عده‌ای خاص قرار دارد یا خیر، گفت: در حال حاضر همین طور است.

برای مثال آیفون در انحصار چند شرکت خاص است که سرمایه بسیاری می‌خواهد. سامسونگ نیز در انحصار یک نفر است، البته آن شخص که به ایران صادر نمی‌کند بلکه نمایندگی‌هایی را انتخاب کرده که مالیات از آن‌ها اخذ شود و آن‌ها درگیر واردات و مسائل آن باشند.

به این ترتیب این انحصار را در گوشی موبایل داریم و نمایندگی در دست تعداد محدودی است اما در حوزه IT یک برند را 50 تا 100 نفر وارد می‌کنند و انحصار بین یک یا دو نفر نیست. این عدم انحصار رقابت ایجاد کرده اما در ICT این انحصار وجود دارد و مساله رقابت را در بازار ایران از بین برده است. اگر رقابت نباشد، بازار سالم نیز نخواهد بود.

در خصوص آینده رجیستری از ابتدا بدبین بودم، به این دلیل که در کشور ما قانون‌های بسیاری مصوب می‌شود اما هر قانونی که عده‌ای بتوانند از آن نردبانی برای رسیدن به اهداف شخصی خود ایجاد کنند، عملی و مابقی قوانین کنار گذاشته می‌شود، امیدوارم این قانون به طور صحیح اجرا و مدام پیگیری شود؛ نه اینکه مقطعی باشد و از آن استفاده شخصی کنند.

* فرهیختگان

- مدیریت احمدی‌نژادی در بازار ارز

فرهیختگان درباره بازار ارز گزارش داده است:‌ کمتر از 24 ساعت از مقاله مسعود نیلی، مشاور و دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور اقتصادی نمی‌گذشت که یک‌دفعه دلار از حدود 5150 تومان رسید روز شنبه به بیش از 5500 تومان رسید. کارشناسان اقتصادی می‌گویند تمایل مسعود نیلی به گرانی دلار در مقاله روز شنبه که توسط روابط‌عمومی موسسه نیاوران برای رسانه‌ها پخش شد، یکی از دلایل مهم گرانی دلار صبح روز گذشته بوده است. مشاور اقتصادی حسن روحانی روز شنبه در مقاله‌ای ثبات نرخ ارز را به نفع تولیدکنندگان خارجی دانسته و تلویحا از گرانی دلار حمایت کرده بود. قیمت دلار که در آخرین ساعات خرید و فروش شنبه حدود 5150 تومان ثابت مانده بود، دیروز یکدفعه با آغازی توفانی روبه‌رو شد و رکوردهای عجیبی را رقم زد. رکوردهایی که آنقدر عجیب و غیرقابل باور بود که کسی باور نمی‌کرد قیمت دلار در روزهای آغازین سال 97 رکورد 5500 تومان را بزند.

اما معلوم نیست چه اتفاقی برای دلار افتاده که بازار این‌گونه به هم ریخته است، برخی کارشناسان، سکوت دولت در برابر گرانی افسارگسیخته دلار را مبتنی‌بر تمایل دولتی ها بر افزایش قیمت دلار عنوان می‌کنند. برخی کارشناسان اقتصادی علاوه‌بر تمایل دولت برای گرانی دلار، مدیریت احمدی‌نژادی دولت حسن روحانی را در رسیدن دلار به بالای 5500 تومان موثر می‌دانند و معتقدند بانک مرکزی به‌راحتی می‌توانست بازار را مدیریت کند، اما متاسفانه احمدی‌نژادی مدیریت کردن بازار ارز، کشور را نابسامان کرده است. کارشناسان معتقدند در سال‌های 91-90 که بحران ارزی رخ داد نیز تیم اقتصادی محمود احمدی‌نژاد مانند امروز بازار ارز را رها کرده و این روزها نیز داستان به شکلی دیگر اتفاق افتاده است. اما سوالی که این روزها اغلب از خود می‌پرسند این است که رئیس کل بانک مرکزی کجاست؟

 دلیل نوسانات روانی است

محمد نصراصفهانی، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی درباره علل نوسانات دلار به «فرهیختگان» گفت: «این نوسانات بیشتر به مسائل روانی و انتظارات مردم و کارگزاران اقتصادی برمی‌گردد. علت دیگر کسر بودجه پنهان و مشکلات مالی دولت است. علاوه بر این پیش‌دستی در مساله خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های جدید است که می‌تواند در صادرات نفت و ذخایر ارزی تاثیر منفی داشته باشد. علت دیگر سیاستگذاری دولت است، شاید دولت تصور می‌کند افزایش قیمت ارز خارجی باعث تقویت اقتصاد می‌شود. همچنین گران بودن دلار باعث گران شدن واردات و سوق دادن مردم به سمت مصرف کالاهای داخلی می‌شود. هر کدام از این دلایل قرائنی دارد.»

عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی افزود: «مثلا صحبت‌هایی که مشاور اقتصادی دولت مبنی‌بر لزوم افزایش قیمت دلار بیان داشته است. همچنین برخی نظرسنجی‌ها و نظرسازی‌هایی که دلار را در سال 97 در بازه پنج تا 6 هزار تومان ارزیابی کرده‌اند. مجموعه این عوامل بازار را به این شکل درآورده‌اند.»

نصراصفهانی درباره عکس‌العمل دولت نسبت به این اوضاع گفت: «باید امیدوار بود دولت به‌گونه‌ای تدبیر کند که مردم مخصوصا دهک‌های پایین درآمدی آسیب نبینند و آثار منفی روی نرخ رشد و تولید و اشتغال نگذارد. نوعی نااطمینانی و نامعلومی در بازار حکمفرماست و سیاست دولت شفاف و روشن نیست. این نامعلومی و همچنین عدم اطمینان فعالان اقتصادی به سیاست‌های اقتصادی دولت، نرخ رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری آنقدر کاهش می‌یابد تا به صفر میل کند و در صورت اعمال برخی تحریم‌ها ممکن است نرخ رشد منفی نیز ایجاد شود.»

 مساله اقتصادی نیست!

ابراهیم بهادرانی، مشاور اتاق بازرگانی نیز درباره دلایل گرانی دلار به «فرهیختگان» گفت: «ریشه این افزایش تقاضا اقتصادی نیست و پدیده‌ای غیر از مسائل اقتصادی است. طبق شنیده‌ها بحث فرار سرمایه مطرح است. در واقع تعدادی از مردم احساس ناامنی می‌کنند و افرادی نیز به جو ناامنی اقتصادی دامن می‌زنند. باید توجه داشت که اگر ترامپ برجام را تایید نکند اوضاع سخت‌تر می‌شود ولی در حال حاضر نیز شرایط مناسب نیست.»

مشاور اتاق بازرگانی تصریح کرد: «نکته دیگر این است که در امارات برای صرافی‌های رسمی سختگیری کرده‌اند و برای آنها پنج درصد ارزش افزوده اعمال می‌کنند. این صرافی‌ها هر سه ماه یک‌بار باید گزارش فعالیت دهند. حدود 60 درصد انتقال ارز از طریق دبی صورت می‌گرفت که اکنون با محدودیت مواجه شده است.»

بهادرانی درباره پیش‌بینی آینده دلار گفت: «این افزایش قیمت اقتصادی نیست که بتوان آینده را پیش‌بینی کرد؛ ولی مسئولان مملکتی برای هر کدام از این مسائل باید یک برنامه‌ای داشته باشند. اگر قرار باشد قیمت دلار همین‌گونه بالا برود همه‌چیز به هم می‌ریزد.»

 ابهام در وضعیت اقتصادی کشور

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران و عضو کمیسیون بازرگانی اتاق تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در مورد افزایش دوباره قیمت دلار در بازار ارز گفت: «وضعیت اقتصادی کنونی کشور بسیار مبهم است و در شرایط ابهام نمی‌توان اظهارنظر درستی در مورد چرایی افزایش قیمت دلار ارائه کرد.»

به گفته «سید رضی میری» یکی از مهم‌ترین دلایل پدید آمدن چنین وضعیتی، نبود شفافیت در اعلام وضعیت اقتصادی کشور از سوی دولت است. تا زمانی که دولت تمایلی به بیان سیاست‌های اقتصادی خود ندارد و معلوم نیست که در پشت پرده وضعیت کنونی چه می‌گذرد، افزایش افسارگسیخته قیمت ارز چندان دور از ذهن نیست.

وی نبود ثبات در روند اقتصادی کشور را یکی دیگر از دلایل مهم نابسامانی قیم ارز دانست و افزود: «در شرایط فعلی اقتصاد کشور مانند  کشتی توفان‌زده است که گرفتار سیاست‌های اشتباه و عدم شفاف‌سازی دولت شده است.»

 مردم نامحرم نیستند

دبیرکل خانه اقتصاد نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در مورد افزایش افسارگیسخته قیمت دلار در مدت اخیر معتقد است که دولت مردم را غریبه می‌داند و از این رو تلاشی برای شفاف‌سازی وضعیت پیش‌آمده نمی‌کند.

«مسعود دانشمند» با اشاره به تعطیلی روز گذشته صرافی‌های چهارراه استانبول تهران و حضور نیروی انتظامی در محل، گفت: «پدید آمدن چنین وضعیتی تنها یک معنا می‌تواند داشته باشد و آن، اینکه دولت از افزایش قیمت دلار چندان ناراضی به نظر نمی‌رسد. چراکه دولت مشاوران اقتصادی و اقتصاددانان خبره‌ای در اختیار دارد که با سیاستگذاری درست و صحیح می‌توانند بازار ارز را کنترل کنند، اما در حال حاضر واکنش دولت به این وضعیت، یک واکنش خنثی است.»

به گفته وی وقتی دولت هیچ اطلاعی از اقدامات و فعالیت‌های خود در کنترل یا عدم کنترل بازار ارز به مردم ارائه نمی‌دهد و به عبارت دیگر، مردم را نامحرم تلقی می‌کند، ناخواسته این تصور برای عموم ایجاد می‌شود که دولت در کنترل بازار ارز ناتوان است یا اینکه، از افزایش نرخ ارز منفعتی برای دولت حاصل می‌شود.

 ارزش ریال کاهش یافته است

رئیس سابق اتاق بازرگانی، صنایع و معادن استان اصفهان نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «اینکه تصور کنیم قیمت دلار افزایش یافته، تصور نادرستی است. چراکه در واقع موضوع اصلی، کاهش قیمت ریال است، نه افزایش قیمت دلار.»

به گفته «حسن کسائیان» در حال حاضر و به دلیل تصمیمات اشتباه و فعالیت‌های اقتصادی نادرست دولت، ‌روزبه‌روز ارزش پول کشور کاهش می‌یابد. البته در شرایطی که دولت آن‌گونه که باید و شاید از صنعت کشور حمایت نمی‌کند، نباید انتظار داشت که وضعیت قیمت ریال و دلار روند ثابتی را طی کند. وی معتقد است که وابستگی شدید دولت به اقتصاد نفتی، هنوز هم اصلی‌ترین معضل اقتصاد کشور است. از سوی دیگر رکود تورمی حاصل از عدم ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور، یک جنگ اقتصادی و روانی در ایران راه‌انداخته است.

کسائیان ادامه داد: «کاهش قیمت ریال همیشه هم به ضرر تولیدکننده نیست، اما از آنجا که کشور ما یک کشور وابسته به واردات است، کاهش قیمت ریال، تولیدکننده را به‌شدت متضرر می‌کند و درنهایت موجب تعطیلی صنعت می‌شود.»

 افزایش قیمت دلار؛ دستاورد بعد از تعطیلات

عضو هیات نمایندگان و عضو کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت معمولا در روزهای پس از تعطیلات، بازار ارز با نوساناتی همراه است و افزایش قیمت دلار در زمان کنونی را نیز مربوط به همین ایام می‌داند.» به گفته «مهرداد بازرگان» دولت نیز کنترل شرایط کنونی را رها کرده و سیاست خاصی را برای کنترل این وضعیت در پیش نگرفته است. وی معتقد است که عدم تعادل عرضه و تقاضا در بازار ارز موجب افزایش قیمت دلار شده است. علاوه‌بر اینکه بخش عمده‌ای از تبادل‌های ارزی به صورت مجازی و حواله‌ای انجام می‌شود.

 بازی را خود دولت آغاز کرد اما نتوانست مهارش کند

پرویز صداقت، کارشناس اقتصادی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره دلایل گرانی دلار بیان کرد که افزایش شدید قیمت دلار در سال 96 و 20 روز اخیر عمدتا ناشی از بحران سیاسی است که کشور دچار آن شده و چشم‌انداز برگشتن تحریم‌ها در اردیبهشت است؛ یعنی اینها عوامل روانی هستند که در حال حاضر قیمت دلار را بالا می‌برند.

وی در ادامه افزود که معتقدم افزایش نرخ ارز در شرایط حاضر ناشی از عوامل بنیادین نیست، عوامل غیراقتصادی فضای اقتصادی را ملتهب کرده‌اند. این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که بانک مرکزی در کجای این تحولات قرار دارد، بیان کرد که از این منظر این تحولات فراتر از اختیارات نهاد ناظر پول است، لذا مساله کاملا سیاسی است. اما از یک منظر نیز به نظر می‌رسد این بازی را ابتدا خود دولت در سه ماهه چهارم سال گذشته برای تامین کسری بودجه آغاز کرده بود. بازی دولت با دلار گرچه در ابتدا از طرف خود دولت آغاز شد، اما در ادامه عوامل روانی موجب شد که کنترل و مهار قیمت دلار از کنترل دولت خارج شود. وی در ادامه گفت الان دیگر مساله، مساله سیاسی است و با مجموعه بحران‌هایی گره خورده است که امروز با آنها مواجهیم. اگر این بحران‌ها حل شوند، باز هم بحران ارزی حل نخواهد شد و ممکن است اندکی کاهش یا افزایش یابد.

وی در پاسخ به این سوال «فرهیختگان» که آیا گفته‌های حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس‌جمهور با عنوان «ارز ارزان می‌شود اما نه با مماشات با محتکران جسور اسکناس و قاچاقچیان قهار اربیل و استانبول»، نیز گفت: «این عوامل به فرض هم که واقعیت داشته باشند، عوامل فرعی هستند. تقاضای سوداگرانه در همه دوره‌ها در بازار ارز وجود داشته است و مختص این دوره نیست، ولی واقعیت را نمی‌شود کتمان کرد، واقعیت بحران‌های سیاسی است که ما داریم و بدون حل آنها نمی‌شود بحران ارزی را حل کرد.»

 چند دلیل گرانی دلار

دکتر وحید شقاقی شهری، پژوهشگر اقتصادی و استاد دانشگاه درباره گرانی ارز در روز گذشته به «فرهیختگان» گفت: «نرخ ارز از جمله پارامترهای نادر اقتصادی است که هم از سیاست‌های داخلی و هم از سیاست‌های خارجی تاثیر می‌پذیرد.»

وی افزود: «ضعف عملکرد دولت در سیاست‌های داخلی اقتصاد ایران کاملا مشهود است، به‌رغم اینکه سیاست‌های دشمنان ایران علیه اقتصاد ایران طراحی و اجرا می‌شوند، ضعف سیاست‌های داخلی هم خودش را نشان می‌دهند.»

در اقتصاد ایران اولا فشار بر منابع ارزی بانک مرکزی بسیار بالاست، به‌طوری که در سال 1396 حدود 50 میلیارد دلار صادرات نفت داشته‌ایم که از این 50 میلیارد دلار 14.5 درصد به شرکت نفت برای تجهیز و نوسازی اختصاص می‌یابد و مابقی آن در اختیار دولت قرار داده می‌شود که از این مقدار هم 20 تا 33 درصد به صندوق توسعه ملی واریز می‌شود.

شقاقی شهری ادامه داد: «به عبارتی دیگر از 50 میلیارد دلار ارز ناشی از فروش نفت، (با کسر 14.5 درصد سهم وزارت نفت) نزدیک به 42.5 میلیارد دلار ارز به اقتصاد ایران تزریق شده است. این درحالی است که در سال گذشته حدود 10 میلیارد دلار ارز مسافر از اقتصاد ایران خارج شده است، حدود 15 میلیارد دلار قاچاق کالا داشته‌ایم، حدود هفت (7) میلیارد دلار هم تراز منفی تجارت خارجی ما (تراز تجاری غیرنفتی) شده است که در مجموع (سه عدد) حدود 32 میلیارد دلار خروج ارز از کشور در سال گذشته داشته‌ایم.»

وی ادامه داد به عبارتی دیگر فشار بر منابع ارزی ایران بسیار زیاد است، طبیعتا در اینجا یک ضعف عملکرد در دولت هست؛ در مدیریت واردات، در کسری تراز تجاری غیرنفتی و عدم مدیریت واردات، در عدم ساماندهی ارز مسافرتی و در مبارزه با قاچاق کالا. اینها حوزه‌هایی است که دولت می‌توانست آنها را مدیریت کند تا فشار بر منابع ارزی کشور کم شود. از طرف دیگر نقدینگی 1500 هزار میلیارد تومان که بیش از 95 درصد آن سپرده‌های بانکی هستند، در این باره، بارها اقتصاددانان به دولت هشدار دادند؛ اقتصاددانان پیش‌بینی کرده‌اند که این حجم سپرده‌های بانکی روزی کار دست دولت خواهد داد. همچنین حدود 60 درصد منابع بانکی به دلیل مطالبات معوق و بدهی دولت به بانک‌ها، سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بخش مسکن و... نیز بلوکه شده است. اما علاوه‌بر ضعف در مدیریت نقدینگی، عامل بعدی دلاریزه شده اقتصاد ایران است.

عمده کالاهای ایران به دلار وصل است. این سه مولفه (مدیریت ارز، مدیریت نقدینگی و دلاریزه شدن اقتصاد ایران) عوامل داخلی بحران ارزی هستند که ضعف دولت در هر سه مولفه مشهود است. اما در کنار عوامل داخلی، سیاست خارجی نیز در تشدید این ضعف مدیریتی موثر است. رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید در صورتی که ایران اصلاحات برجام را نپذیرید، اردیبهشت از برجام خارج خواهد شد که جو روانی این سناریوی آمریکایی به همراه ضعف مدیریتی داخلی در تشدید بحران ارزی موثر بوده است.

وی در مورد پیش‌بینی آینده نرخ ارز نیز اظهار داشت در چند ماه اخیر قیمت ارز از 4500 تومان به بیش از 5500 تومان رسیده است که این مقدار افزایش نرخ ارز، بار تورمی سنگینی را در فصل بهار به اقتصاد ایران تحمیل خواهد کرد. در حال حاضر حدود 40 درصد ریزش ارزش پول ملی داریم که این 40 درصد ریزش ارزش پول حدود 40 درصد قیمت کالاهای وارداتی را افزایش خواهد داد که این مساله برای اقتصاد بسیار خطرناک است، زیراکه خود افزایش قیمت کالا نیز در دور بعدی موجب افزایش نرخ ارز می‌شود. لذا این اتفاقات افتاد که مدیریت جو روانی حاصل از خروج آمریکا از برجام در دست ما نبود، اما مدیریت امور داخلی کاملا در دست دولت بود که نتوانست با مدیریت صحیح از بحران ارزی جلوگیری کند.

* شهروند

- تقاضای مشکوک دلار

روزنامه دولتی شهروند نوشته است:‌   دلار دیروز در بازار گردوخاک کرد و قیمت‌ها به سرعت و لحظه به لحظه تغییر کرد. تا آن‌جا که نرخ‌ها در چهارراه استانبول تا ٥‌هزار و ٩٠٠ تومان پیشروی کرد. کارشناسان بازارهای مالی درباره این تقاضای عجیب می‌گویند؛ نوسان دلار دلیل اقتصادی ندارد و بازار بیشتر تحت‌تأثیر رخدادهای سیاسی و تصمیم ترامپ درباره برجام است. آنها می‌گویند بسیاری از سرمایه‌داران، سرمایه خود را به دلار تبدیل کرده تا از ایران خارج کنند و البته ناصر موسوی‌لارگانی، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به محدودیت قانونی خروج ارز به «شهروند» می‌گوید: صرافی‌های غیرمجاز درحال خارج‌کردن ارزهای کشور هستند. او تأکید می‌کند: به‌ زودی بحرانی که موسسات مالی غیرمجاز برای ایران درست کرده‌اند، صرافی‌های غیرمجاز درست می‌کنند و جمع‌کردن این بحران بسیار هزینه‌بردار خواهد بود. او تاکید می‌کند دست‌های پنهانی که پیش‌تر در مؤسسات مالی غیرمجاز بحران‌آفرینی کرده بودند، حالا در بازار ارز و از کانال صرافی‌های غیرمجاز بحران‌سازی می‌کنند.

محمد خوش‌چهره، اقتصاددان هم به «شهروند» می‌گوید: نوسانات نرخ ارز تنها در یک روز مردم ایران را ١٠‌درصد فقیرتر کرد. او توضیح می‌دهد: این رشد به معنای کاهش ١٠‌درصدی ارزش پول ملی و فقیرترشدن مردم کشورمان است. به عبارتی، کارگر ایرانی نسبت به دیروز ١٠‌درصد فقیرتر شد و برای حفظ سطح درآمدی خود امروز باید بیش از دیروز کار کند و این زنگ خطر است.  این اقتصاددان البته با اشاره به خطری که ذخایر ارزی را تهدید می‌کند، می‌گوید: دولت و شورای امنیت ملی باید هرچه زودتر برای وضع پیش‌آمده نشست اضطراری تشکیل دهد.

دلار بازار خریدوفروش خودرو را قفل کرد

نوسان تند دلار در روز گذشته بسیاری از صرافی‌ها را به حالت نیمه‌تعطیل کشاند و بازار خریدوفروش کالاهای وارداتی گرانقیمت تعطیل شد. سایت‌های فروش کالای اینترنتی ازجمله دیجی‌کالا، کالاهای وارداتی گرانقیمت ازجمله لپ‌تاپ و لوازم خانگی را حذف کرد و بازار خریدوفروش خودروی خارجی هم به تعطیلی کشیده شد. این موضوع درحالی رخ داد که محمد کشتی‌آرای رئیس اتحادیه طلا و ارز به «شهروند» گفت: با تعطیلی صرافی‌ها و قفل‌شدن خریدوفروش دلار مردم برای خرید طلا و سکه به بازار هجوم آورده‌اند.  جالب اینجاست در بخش خودروهای وارداتی هم شرکت‌ها برای سودآوری بیشتر به‌ بهانه افزایش نرخ ارز اقدام به افزایش قیمت انواع محصولات خود کرده‌اند، این درحالی است که بازار خریدوفروش خودرو در چند ماهه اخیر راکد بوده و خبری از رونق فروش در آن نیست. به‌عنوان نمونه، نیسان تعدادی از محصولات خود را ١٠ تا ١٥‌میلیون تومان و رنو دو خودروی خود را ١٤ تا ١٧‌میلیون تومان افزایش داده است. علاوه بر این، در بازار هم قیمت سوزوکی با افزایش ٨‌میلیون تومانی با ١٦٨‌میلیون تومان، کپچر با افزایش ٤‌میلیون تومانی با ١٤٨‌میلیون و تیولی با افزایش ٦‌میلیون تومانی با قیمت ١٤٨‌میلیون تومان به‌ فروش می‌رسد.

در بخش خودروهای داخلی هم قیمت اکثر محصولات نسبت به روزهای گذشته تغییری نداشته و فقط عرضه محدود پژو ٢٠٦ تیپ ٢ باعث شده تا قیمت این خودرو در بازار افزایش ٥٠٠‌هزار تومانی داشته و با قیمت ٣٥‌میلیون و ١٠٠‌هزار تومان مورد معامله قرار می‌گیرد.

تقاضای وارداتی با ارز ۵‌هزار تومان به‌صرفه نیست

محمود جامساز از دیگر کارشناسان اقتصادی است که نسبت به آینده تولید داخل نگران است و معتقد است که تخصیص ارز براساس نیازهای واقعی اقتصاد صورت نگرفته است. او می‌گوید: متاسفانه در کشور تخصیص ارز براساس نیازهای واقعی اقتصاد صورت نگرفته است و در جاهایی تسهیلات داده شده که بیشتر در ارتباط با رانت و قدرت‌های اقتصادی و سیاسی رانتی بودند و در بخش تولید، سرمایه‌گذاری نشدند و به مصرف حوزه‌های غیرتولیدی نظیر بازارهای غیررسمی ارز و قاچاق و طلا و سوداگری رسیدند که در نتیجه منجر به تورم و تضعیف تولید و افزایش بیکاری شد.

او در ادامه سخنان خود می‌گوید: در زمان تعطیلات هم زمانی ‌که معامله‌ای نمی‌شد، دلار رشد کرد. تقاضای وارداتی با ارز ۵‌هزارتومان به‌صرفه نیست. ارز باید در کشور سرمایه‌گذاری شود. تحولات اخیر در نرخ‌های ارز مربوط به تقاضاهای وارداتی نیست و حجم بزرگی را در برنمی‌گیرد.

جامساز ادامه داد: شاید دولت هم‌اکنون با کمبود ارز روبه‌رو باشد و قادر نباشد که ارز را تزریق کند و شاید هم دولت با کمبود ارز روبه‌رو نیست و ارزهایی را در اختیار دارد که آنها را برای مواجهه با تحریم‌های بیشتری ‌که ممکن است رخ دهد و روزهای سختی که پیش‌رو دارد، ذخیره کرده باشد تا بتواند کالاهای بسیار ضروری را وارد کند.

به گفته او، ایران کشوری است که با بحران آب و عدم انباشت سرمایه و با بحران روابط سیاسی روبه‌روست و درگیر مسائل منطقه است که مقدار زیادی از قدرت مالی ایران را تحلیل برده است، ایمنی در اقتصاد را دولت باید به نحوی حفظ کند که مردم به دولت اعتماد داشته باشند.

مردم حق دارند که دلار می‌خرند

اواخر پارسال بود که محمد رضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نسبت به خروج ٣٠‌میلیارد دلار ارز از کشور در ماه‌های پایانی‌ سال و نگهداری ٢٠‌میلیارد دلار در شبکه خانگی خبر و نسبت به تبعات کاهش ارزش پول ملی در کشور هشدار داد. هشداری که چندان جدی گرفته نشد و آن‌گونه که حاتمی یزد کارشناس اقتصادی به «شهروند» می‌گوید درحال حاضر بسیاری از سرمایه‌داران درحال فروش دارایی‌های منقول و غیرمنقول و حتی خانه‌های خود و تبدیل آنها به دلار هستند. آن‌گونه که این کارشناس اقتصادی اعلام کرده بود به دلیل نبود ثبات اقتصادی این سرمایه‌داران دارایی‌های ارزی خود را از ایران خارج کرده و در کشورهای اروپایی سرمایه‌گذاری می‌کنند. شاید این رفتار در نگاه ابتدایی بسیار غیرمنطقی جلوه کند اما هستند کارشناسان اقتصادی که این رفتار را در شرایط فعلی اقتصاد منطقی می‌دانند. مجیدرضا حریری رئیس عضو اتاق بازرگانی ایران در این باره می‌گوید: مردم برای این‌که ارزش پس‌اندازهای خردشان روزبه‌روز کاهش پیدا نکند پس‌اندازهای خود را به طلا، سکه و ارز تبدیل می‌کنند. به گفته او، دولت و بانک مرکزی باید یک بار برای همیشه تکلیف دلار را مشخص کنند. حریری با بیان این‌که دولت عرضه‌کننده ارز در ایران است افزود: از نظر تراز حسابداری، منابع ارزی که سالانه دریافت می‌کنیم حاصل درآمدهای نفتی و غیرنفتی است که از میزان مصارف ما بیشتر است، اما چون بیش از ۸۰‌درصد این منابع ارزی در اختیار دولت قرار دارد، عرضه‌کننده عمده هم دولت است.

* شرق

- صعود تاریخی دلار

روزنامه شرق درباره دلار گزارش داده است: دلار همچنان می‌تازد؛ به‌طوری‌که دیروز در نرخ‌های پنج‌هزار و ٦٠٠ و پنج‌هزار و٨٠٠ تومان خرید و فروش شد. اما این تمام ماجرا نبود؛ طبق معمول با روند افزایشی نرخ دلار، صرافی‌ها بار دیگر نرخ دلار را از روی تابلوی معاملات خود حذف کردند و باز هم تأکید کردند که دلار نداریم. بازار ارزی که مقامات بانک مرکزی بارها از ساماندهی آن سخن گفته بودند و اواخر سال گذشته وعده آرامش آن را داده بودند، در سال جدید و در تعطیلات نوروز بی‌سروصدا سرکش‌تر شده و گویا قرار نیست رام شود.

دلاری که بانک مرکزی مدعی بود افسار آن را از ابتدای دولت یازدهم در دست گرفته و تلاش زیادی برای آن داشته است، اما افسارش در دولت دوازدهم و اواخر سال گذشته از دست این نهاد پولی و بانکی رها شده و از نرخ پنج‌هزارتومان هم عبور کرده و دیروز در چهارراه استانبول در نرخ‌های پنج‌هزار و٦٠٠ تا پنج‌هزارو٨٠٠ تومان در نوسان بود. البته تاخت قیمت‌ها تنها در نرخ ارز خلاصه نشد بلکه قیمت انواع سکه نیز به‌دلیل آنچه که افزایش قیمت دلار نامیده شد، برای اولین‌بار در طول تاریخ به نرخ‌های بی‌سابقه‌ای رسید و بنا به گفته‌های محمد کشتی‌آرای، رکورد جدیدی را به ثبت رساند. به‌طوری‌که قیمت سکه در بازار آزاد به نرخ‌های یک‌میلیون‌و٩٠٠هزار تومان و تا دو ‌میلیون تومان هم رسید.

باوجوداین، هر چند برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس حال این روزهای بازار را به سمت عملکرد ضعیف این نهاد پولی و بانکی نشانه می‌گیرند، اما بانک مرکزی همچنان سکوت کرده و گویا تمایلی به اظهارنظر ندارد. شاید سکوتی که بانک مرکزی اختیار کرده به این دلیل است که با هر اظهارنظری دوباره این بازار متلاطم می‌شود و تأثیر منفی بر بازار خواهد داشت. نمونه این موضوع را می‌توان به صحبت‌های سال گذشته ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی، درباره نوسانات ارزی ارتباط داد. همان زمان که نوسانات نرخ ارزی به قدری شدت گرفت که این مقام مسئول در سخنانی صراحتا اعلام کرد که نرخ ارز قطعا در روزهای آینده کاهش خواهد یافت؛ چراکه ذخایر بانک مرکزی در حد بسیار مناسبی است و جای نگرانی از این بابت وجود ندارد. اما بازار ارز بی‌توجه به این صحبت‌ها همچنان به تاخت‌وتاز خود ادامه داد تا اینکه از مرز پنج‌هزار تومان هم گذشت و در ایام تعطیلات نوروز بی‌سروصدا روندی افزایشی در پیش گرفت.

حال بعد از اینکه دلار از پنج‌هزار تومان عبور کرد، رئیس کل بانک مرکزی، دلیل اصلی اوضاع نامساعد فعلی را انتظارات اعلام کرد و با تأکید بر اینکه بازار ارز یکی از پیچیده‌ترین بازارهاست؛ اوضاع بازار را با وجود دلار پنج‌هزارو ١٠٠ تومانی مثبت ارزیابی کرد و از مناسب‌بودن تراز ارزی کشور اطمینان داد و در سوی دیگر بر این موضوع که بازار در بلندمدت دچار کسری و کمبود ارز نخواهد بود، تأکید کرد اما توضیح نداد که درحال‌حاضر با نوسانی که پیش روی بازار قرار دارد و قیمت‌ها در تلاطم هستند، بانک مرکزی چه کنترلی بر عوامل ایجادکننده این شرایط داشته و برنامه آن برای کوتاه‌مدت چیست؟ مثبت ارزیابی‌کردن بازار ارز در حالی است که دیروز نرخ دلار به پنج‌هزار و ٨٠٠ تومان رسید. باوجوداین، هر چند بانک مرکزی همچنان سکوت اختیار کرده است، اما قرار است رئیس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد امروز در جلسه‌ای که کمیسیون اقتصادی مجلس ترتیب داده است، حاضر شوند و درباره نوسانات اخیر ارزی پاسخ‌گو باشند. برای همین نمایندگان مجلس تأکید می‌کنند که ارائه گزارش کلیشه‌ای مدیران بانک مرکزی درباره وضعیت بازار ارز قابل قبول نیست.

‌دلار نداریم

برای بررسی بازار ارز از لابه‌لای جمعیت عبور می‌کنم. وارد صرافی ملی می‌شوم. درباره نرخ دلار می‌پرسم که مسئول صرافی می‌گوید: امروز فقط فروش عمده دلار داشتیم و آن هم در نرخ چهار هزار و ٩٥٠ تومان بود. وارد صرافی دیگری می‌شوم. آقایی پاسخ می‌دهد: دلار نداریم اما نرخ دلار آزاد پنج هزار و ٦٢٠ تومان است. وقتی می‌پرسم که این وضعیت تا کی ادامه دارد، فقط می‌گوید که معلوم نیست اما با توجه به این شرایط دلار تا آخر هفته به هفت‌هزار تومان می‌رسد. مسئول یکی‌دیگر از صرافی‌ها می‌گوید: در این صرافی فقط ارز مسافرتی آن هم با پاسپورت و ویزا داده می‌شود. وارد صرافی بعدی می‌شوم. مسئول این صرافی می‌گوید: دلار نداریم. درباره ارز بانک مرکزی می‌پرسم که می‌گوید: ما ارزی از بانک مرکزی نمی‌گیریم. چراکه دراین‌صورت جنگ و دعوا می‌شود و می‌خندد.

او این را هم می‌گوید که روزی هزار نفر برای خرید دلار مراجعه می‌کنند و دست خالی برمی‌گردند. وارد صرافی ملت می‌شوم. صف متقاضیان برای خرید ارز بیشتر می‌شود. به‌سختی از لابه‌لای جمعیت عبور می‌کنم. همین که از نرخ دلار می‌پرسم، خانمی سرش را بالا می‌گیرد و می‌گوید دلار پنج‌ هزار و ٣٩٠ تومان است. از میزان ارزی که در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد، می‌پرسم که می‌گوید: تا ساعت دو فروش داشتیم و فروشمان فقط بالای ١٠هزار دلار است. صرافی دیگری می‌گوید: با اختیارداشتن مدارک تا سه هزار دلار هم می‌دهیم، اما به موجودیمان بستگی دارد. همین طور به راهم ادامه می‌دهم. وارد صرافی دیگری می‌شوم. او اما می‌گوید: نرخ دلار پنج‌هزار و ٨٠٠ تومان است و امکان دارد این نرخ بیشتر شود. البته دراین‌میان نیروی انتظامی نیز حضوری پررنگ دارد و دلالان از ترس آنها به‌صورت پنهانی اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند.

‌ تشدید گرانی‌ها

شهاب نادری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از وضعیت نابسامان در بازار ارز که به چالش در بازارها منتهی شده است، گفت: متأسفانه علی‌رغم اینکه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی از ماه‌ها قبل درباره نوسانات بازار ارز به مسئولان ذی‌ربط هشدار داده بود، اما اقدام مؤثری برای مدیریت بازار صورت نگرفت. او در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت، اضافه کرد؛ یکی از لازمه‌های حمایت از بخش تولید و کالاهای ایرانی، ایجاد ثبات در بازار ارز است؛ اما متأسفانه در ابتدای سال ٩٧ قیمت دلار در ادامه روند صعودی به بیش از پنج ‌هزار تومان رسید و این وضعیت نامناسب، بعد از تعطیلات نوروز ادامه پیدا کرد. به گفته نادری؛ بخش تولید با این وضعیت بازار ارز با چالش‌های بیشتری روبه‌رو می‌شود و علاوه‌برآن قیمت کالاها و خدمات بیشتر گران می‌شود.

او همچنین از کاهش شدید قدرت پول ملی انتقاد کرد و ادامه داد؛ بانک مرکزی باید به این وضعیت نابسامان در بازار ارز خاتمه دهد؛ چراکه در چند ماه گذشته اقدام عملی برای مهار گرانی غیرمنطقی دلار انجام نشد و تیم اقتصادی دولت دوازدهم باید پاسخ‌گوی وضعیت موجود در بازار باشد؛ چراکه اگر قیمت دلار حتی براساس نرخ تورم نیز افزایش می‌یافت، باید قیمت این ارز نهایتا به حدود چهارهزارو ٤٠٠ تومان می‌رسید. آنچه مشخص است، این است که بخشی از افزایش قیمت دلار حبابی است؛ بنابراین باید این حباب با اقدامات اقتصادی از بین برود. او این نکته را هم یادآوری کرد؛ اینکه مدیران بانک مرکزی بخواهند در جلسه امروز کمیسیون اقتصادی مجلس به ارائه گزارش کلیشه‌ای درباره وضعیت بازار ارز بسنده کنند، پذیرفتنی نیست؛ چراکه دلار با قیمت حدود پنج‌هزارو ٤٠٠ تومان در بازار معامله می‌شود و بازار درحال‌حاضر با چالش جدی روبه‌رو شده است.

نادر قاضی‌پور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، نیز دراین‌باره به خانه ملت گفته است؛ در سال ٩١ به مردم در قالب هدفمندی یارانه‌ها ٤٥ دلار پرداخت می‌کردیم؛ اما در شرایط کنونی هشت دلار پرداخت می‌شود؛ درحالی‌که در سال ٩١ به کارگران ماهانه حدود ٧٠٠ دلار پرداخت می‌شد؛ اما درحال‌حاضر زیر ٢٠٠ دلار پرداخت می‌شود. او این را هم گفت که در سال گذشته بین ٢٠٥ کشور، ایران رکورددار کاهش ارزش پول ملی بود.

‌بی‌خبریم

مصطفی خانزاده، کارشناس بازار ارز، درباره نوسانات بازار ارز با بیان اینکه دقیقا نمی‌دانیم چه اتفاقی در بازار ارز رخ داده است، به«شرق» می‌گوید؛ به‌هرحال نرخ دلار در بازار روند افزایشی داشته است. البته تا روز شنبه خریدار زیادی برای دلار نبود؛ اما دیروز مردم زیادی برای خرید آمده بودند؛ یعنی روند افزایشی دلار روی خرید مردم تأثیرگذار بوده است. در واقع وقتی دلار از پنج‌هزارو صد به پنج‌هزارو ٦٠٠ تومان رسید، اغلب آنهایی که خرید داشتند، به سمت بازار روانه شدند. او با بیان اینکه واقعا اتفاقی در بازار ارز نیفتاده، اضافه کرد؛ شاید ارز مسافرتی از سوی بانک مرکزی افزایش یافته باشد.

دراین‌صورت می‌تواند در بازار آزاد تأثیرگذار باشد. به گفته این کارشناس ارز؛ البته امکان دارد عرضه دلار از سوی بانک مرکزی محدود بوده باشد و همین موضوع در افزایش نرخ دلار مؤثر بوده باشد. به نظر می‌رسد بانک مرکزی باید در بازار ارز دخالت کند. او با بیان اینکه چنین وضعیتی در بازار ارز طبیعی نیست، می‌گوید؛ دلار آزاد دیروز به پنج‌هزارو ٦٠٠ تومان رسید.

‌رکورد جدید سکه

ترکش قیمت ارز به بازار سکه و طلا هم رسید؛ تاجایی‌که قیمت سکه در ادامه روند افزایشی روزهای گذشته با جهش دیگری روبه‌رو شده و به یک‌میلیون‌و ٩٠٠ هزار تومان و حتی دو میلیون تومان هم رسید. محمد کشتی‌آرای، رئیس اتحادیه کشوری طلا و جواهر درباره نوسانات بازار سکه و طلا به «شرق» می‌گوید؛ عامل اصلی این افزایش فقط قیمت ارز است. این در حالی است که در دو روز گذشته قیمت جهانی طلا بدون تغییر بوده است؛ بنابراین تنها عاملی که قیمت طلا و سکه را افزایش داده است، فقط قیمت ارز بوده است؛ به‌طوری‌که در دو روز گذشته قیمت سکه تا حدود ١٥٠ هزار تومان افزایش قیمت یافته است. او اضافه می‌کند آنچه مسلم است، این است که قیمت ارز نه‌تنها در قیمت طلا و سکه تأثیر گذاشته است؛ بلکه در قیمت‌های هر کالای دیگری که مبدأ خارجی داشته، نیز تأثیرگذار بوده است.

کشتی‌آرای با تأکید بر اینکه دیروز قیمت سکه به یک‌میلیون‌و ٩٠٠ هزار تومان رسید، توضیح می‌دهد؛ این قیمت تاکنون در تاریخ نرخ قیمت سکه سابقه نداشته است. قیمت هر گرم طلا نیز سابقه نداشته است و به رقم ١٧٥ هزار تومان برای هر گرم رسیده است. او با بیان اینکه قیمت ربع و نیم‌سکه نیز به نسبت سکه افزایش یافته است، اضافه می‌کند؛ نیم‌سکه به بالای ٩٠٦ هزار تومان و ربع سکه به ٦٠٠ هزار تومان رسیده است؛ اما بیشترین افزایش قیمت در سکه تمام بوده است. کشتی‌آرای دلایل افزایش قیمت سکه را محدودیت در تهیه ارز می‌داند و تأکید می‌کند؛ خیلی از مردم ترجیح می‌دهند نقدینگی را به جای تبدیل ارز به سکه تبدیل کنند. او این را هم می‌گوید که همه قیمت‌ها چه در سکه و طلا و چه در بازار ارز بی‌سابقه بوده است و رکوردی جدید است.

* دنیای اقتصاد

- انفعال ارزی بانک مرکزی

این روزنامه حامی دولت نوشته است:‌ روز گذشته، فضای امنیتی در بازار وجود داشت که احتیاط در معاملات را بالا برد. در این فضا، معاملات به پشت خط‌های تلفن رفت. قیمت‌ها در گوش‌ها زمزمه شد و بدون معامله خاصی با قیمت‌های لفظی که لحظه‌به‌لحظه بالاتر می‌رفت، دلار از چند مرز مقاومتی عبور کرد. می‌توان گفت میزان شفافیت در بازار آزاد به کمترین مقدار خود در ماه‌های اخیر رسید و در این حالت، قیمت به‌راحتی با لفظ‌های متمادی صعود کرد. برخلاف معاملات دلار، فضای بازار سکه شفاف بود و این فلز گرانبها بیش از یکصد هزار تومان افزایش یافت.

قیمت‌های لفظی در بازار ارز

روز یکشنبه، فضای حاکم بر بازار ارز امنیتی بود؛ اتفاقی که ۳ اثر مهم از خود بر جای گذاشت؛ اول آنکه در ابتدای روز معامله‌گران در انجام خرید و فروش بسیار محتاط شدند و کمتر کسی حاضر بود حتی به‌صورت فیزیکی ارزی را با خود جابه‌جا کند. دومین اتفاق آن بود که معاملات در این فضای امنیتی به پشت گوشی‌های تلفن منتقل شد و شفافیت محدود معاملات محدودتر شد. در این فضا، بیشتر قیمت‌هایی که در بازار اعلام می‌شد، حالت لفظی داشت و در آن معامله‌ای صورت نمی‌گرفت. به گفته یکی از بازیگران ارزی در ابتدای روز بدون اینکه معامله خاصی صورت بگیرد، قیمت به سوی مرز ۵ هزار و ۴۰۰ تومان حرکت کرد. با بالا رفتن هرچه بیشتر قیمت‌های لفظی، برخی افراد هیجان‌زده شدند و تلاش کردند که اقدام به خرید ارز کنند. در واقع اتفاق سوم روز یکشنبه آن بود که در اواخر روز بازار بیشتر از لاک احتیاطی فاصله گرفت و هم زمان قیمت‌ها حالت رسمی‌تری به خود گرفتند. در این مقطع، وقوع چند معامله فیزیکی در بازار موجب شد که معامله‌گران محتاط بیشتر وارد بازار شوند.

با این حال در مجموع در فضایی که بر بازار ارز حاکم بود، قیمت‌ها در بازار بیشتر حالت لفظی داشت و خرید و فروش ارز به‌صورت فیزیکی بسیار کم صورت می‌گرفت. معاملاتی که در بازار ارز پشت خطوط تلفن انجام می‌شد، از شفافیت و پشتوانه برخوردار نبود. در چنین فضایی نمی‌توان قیمت قطعی برای دلار بازار آزاد روز یکشنبه اعلام کرد ولی آنچه مسلم است این ارز بدون معامله (یا با معاملات محدودی) در دامنه ۵ هزار و ۳۰۰ تا ۵۶۰۰ تومان حرکت کرد. آن‌سوتر در بازار سکه، فضای معاملات به‌واسطه حراج این فلز گرانبها شفاف‌تر بود. در این روز سکه تمام بهار آزادی در مقطعی حتی بالای مرز یک میلیون و ۹۰۰ هزار تومان معامله شد ولی در نهایت با افزایش عرضه با قیمت یک میلیون و ۸۹۰ هزار تومان به کار خود پایان داد. به گفته فعالان، عرضه سنگین سکه در حراج بانک کارگشایی در بسته‌های ۲۰۰ تایی موجب شد که از عطش خریداران کاسته شود و قیمت از کانال یک میلیون و ۹۰۰ هزار تومانی عقب‌نشینی کند.

انتظارات عجیب صرافی‌ها

روز گذشته، به گفته فعالان، حجم معاملات در بازار به میزان بسیاری پایین آمده بود. با این حال، به‌واسطه بالا رفتن قیمت بدون معامله خاصی، جو هیجانی شکل گرفت که برخی از مردم را برای خرید دلار وارد بازار کرد. البته اکثر آنها نتوانستند ارز خود را تهیه کنند؛ چراکه تقریبا هیچ‌کدام از صرافی‌های حاضر در بازار مانند چند ماه اخیر تمایلی به فروش ارز نداشتند. به گفته یکی از بازیگران ارزی، صرافی‌ها انتظار دارند که از بانک مرکزی دلار ارزان دریافت کنند و همان را در اختیار متقاضی قرار دهند. این در حالی است که شایعاتی نیز در بازار وجود داشت که برخی صرافی‌ها دلار را با قیمت بانکی دریافت می‌کنند، ولی آن را به‌جای آنکه در اختیار متقاضی واقعی قرار دهند، در بازار آزاد به فروش می‌رسانند. به گفته فعالان، عرضه ارز با قیمت ارزان به صرافی‌های بانکی یکی از عواملی است که تمایل صرافی‌ها را به فروش ارز پایین آورده است.

آنها انتظار دارند در شرایط نوسانی از صرافی‌های دولتی ارز ارزان دریافت کنند و از رانت آن استفاده کنند. این در حالی است که در تمام صرافی‌های دنیا، صراف، ارز را از مردم تحویل می‌گیرد و به آنها می‌فروشد. نکته جالب آن است که عرضه ارز ارزان از سوی صرافی‌ها بارها موجب شده است که صف‌های طولانی در بازار تشکیل شود و بعضا نیز به بسیاری از افراد ارزی تعلق نگرفته است. تشکیل صف‌های طولانی به‌واسطه عرضه ارز ارزان به خودی خود سایر بینندگان را از لحاظ روانی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و زمانی که تصویر این صف‌ها در فضای مجازی در حجم گسترده پخش می‌شود، بسیاری از افراد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. با وجود تمام این اثرات، روز گذشته دو صرافی در خیابان فردوسی اعلام کردند که دلار را زیر کانال ۵ هزار تومان به فروش می‌رسانند. هر دو صرافی با صف‌ها طولانی مواجه بودند.

انفعال ارزی

در شرایطی که اخبار غلط و جوسازی‌های روانی، انتظارات افراد در خرید دلار را تحت‌تاثیر قرار داده است، بازارساز در مدیریت انتظارات روانی اقدام خاصی صورت نداده است. به گفته فعالان، در صورتی که بازارساز سعی نکند با روش‌های مختلف انتظارات خریداران ارزی را تحت‌تاثیر قرار دهد، روند فعلی می‌تواند ادامه دار شود. از نظر این دسته، توضیحات شفاف درباره اثرات اقدامات مختلف ترامپ نسبت به برجام یکی از متغیرهایی است که می‌تواند تا حدی شفافیت ذهنی را در میان معامله‌گران ایجاد کند. در کنار این، اکثر کارشناسان اعتقاد دارند از یک سو بازارساز باید به‌طور مستقیم با مردم وارد گفت‌وگو شود و از سوی دیگر با شفاف‌سازی بیشتر در معاملات ارزی مانع از خبررسانی‌های اشتباه در بازار شود. 

جدا از انفعال در حوزه مدیریت انتظارات روانی، به‌نظر می‌رسد انفعال سیاستی نیز در بازار وجود دارد. بازارساز به‌طور معمول در مواجهه با نوسانات دلار به دو شکل برخورد کرده است که در مقاطع اخیر با موفقیت مواجه نشده‌اند. شکل اول آن است که دلالان از سطح بازار جمع شوند و اجازه معاملات در بازار داده نشود؛ روشی که در آن تنها صورت مساله پاک می‌شود؛ ولی پس از مدتی اثرات سوء زیادی در بازار به بار خواهد آورد. نمونه اخیر این موضوع اواخر سال ۹۶ بود که معاملات ارزی دلالان ممنوع شد و بازار برای سه هفته آرام گرفت.

با این حال، پس از این بازه زمانی نه تنها سرعت رشد قیمت بالاتر رفت، بلکه به‌واسطه فضای امنیتی دیگر شفافیتی نیز در معاملات ارزی وجود ندارد. نبود شفافیت فضای بیشتری را در اختیار نوسان‌گیران قرار می‌دهد که با جوسازی‌های روانی، پخش قیمت‌های اشتباه و معاملات صوری روند کلی قیمت و انتظارات را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. شکل دومی که بازارساز در مقاطع نوسانی گذشته بر آن تاکید کرد، عرضه ارز بوده است. این در حالی است که اکثر کارشناسان اعتقاد دارند در شرایطی که هیجان و بار روانی در بازار وجود دارد، بازارساز باید در درجه اول انتظارات را مدیریت کند و این موضوع تنها از طریق عرضه ارز میسر نیست. در کنار این، عرضه ارز ارزان از سوی بازارساز موجب می‌شود تقاضای اضافی و مازاد زیادی وارد بازار شود. در این شرایط، عده‌ای از کارشناسان پیشنهاد می‌دهند بازارساز سیاست‌های ارزی را با توجه به تجارب گذشته و بازخوردهایی که داشته است، تنظیم کند.

شماری از تحلیلگران باور دارند، بازارساز باید در درجه اول شرایط معامله شفاف را در بازار فراهم کند. برخورد امنیتی با دلالان در اواخر سال ۹۶ و رها کردن معاملات این دسته در اوایل سال ۹۷ به حال خود، موجب شده است که بازار کم عمق و ناشفافی شکل بگیرد که دامنه نوسانات را به‌طور هیجانی بالا می‌برد. در درجه دوم باید تمام تلاش‌ها در بازار صورت بگیرد که دامنه نوسانات به حد متعارفی بازگردد. این در حالی است که اگر به‌خاطر جلب نظرهای سیاسی، سیاست‌گذار تلاش کند قیمت را به سطوح پیشین بازگرداند، احتمال ماندگاری در آن سطوح، پایین خواهد بود. یکی از کارشناسان باور دارد، بازارساز در شرایط فعلی می‌تواند با استفاده از روش حراج هلندی و فروش دلار از قیمت‌های بالا توانایی بیشتری در مدیریت نوسانات داشته باشد.

* خراسان

- دولت با دلار چند-چند است؟!

خراسان درباره دلار گزارش داده است:‌ روز گذشته یکی از عجیب ترین روزهای بازار ارز کشور بود و قیمت دلار در بازار آزاد طی یک روز با نوسان 700 تومانی از حدود 5200 تا 5900 تومان افزایش یافت و اگرچه بازار ارز در محدوده قیمت کمتر از 5600 بسته شد، اما زلزله دلار روز گذشته با شدیدترین مقیاس طی پنج سال اخیر، ضمن یادآوری روزهای پر التهاب سال 1391، هراسی سنگین بر پیکره اقتصاد ایران انداخت. طبیعتا برای بحث مبنایی درباره وضعیت بازار ارز، باید متغیرهای اقتصاد کلان، نحوه برآورد قیمت ارز براساس این متغیرها و دیگر عوامل موثر در قیمت گذاری ارز، سیاست دولت درباره تعیین نرخ ارز، عوامل سیاسی و به ویژه تنش های خارجی اثرگذار بر بازار ارز و در نهایت فضای روانی مردم و فعالان اقتصادی را که موثر بر بازار ارز است مدنظر قرار داد ولی در این مجال کوتاه صرفا به بخشی از این موارد خواهیم پرداخت.

سیاه و سپید متغیرهای کلان اقتصادی

مروری بر وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی اثرگذار بر نرخ ارز نشان می دهد که نرخ تورم همچنان در محدوده تک رقمی، کمی کمتر از 10 درصد قرار دارد. با این حال تراز تجاری کشور از شرایط تقریبا صفر در سال 95 (که نشان دهنده برابری صادرات غیرنفتی و واردات رسمی است)، به منفی هفت میلیارد دلار (که به معنی فاصله هفت میلیارد دلاری ارزش صادرات غیرنفتی در مقایسه با واردات است) رسید. البته در این میان،  درآمد صادرات نفت افزایش یافته است، چرا که قیمت نفت برمبنای اطلاعات سایت اوپک و سبد نفتی این سازمان، از حدود 45 دلار در سال 95 به حدود 55 دلار در سال 96 افزایش یافته است. به این ترتیب درآمد نفتی کشور بیشتر شده است. همچنین رشد نقدینگی در دی 96 به نسبت دی 95 حدود 22 درصد بوده است که رشد قابل توجهی نسبت به دوره های قبل نشان نمی دهد. در این میان، کاهش نرخ سود بانکی از اواسط سال گذشته بر روند بازار موثر بود اما باید توجه داشت در شرایطی که نرخ تورم کمتر از 10 درصد است، کاهش نرخ سود بانکی از 20 به 15 درصد به طور منطقی  نباید باعث خروج منابع از بانک ها شود. به ویژه در شرایطی که بسته اواخر سال گذشته بانک مرکزی موجب جذب 230 هزار میلیارد تومان منابع بانکی با نرخ 20 درصد شد. به این ترتیب متغیرهای اقتصاد کلان شرایط خاصی را برای رشد افسارگسیخته نرخ ارز رقم نزده است.

تنش های بین المللی پیش رو

شاید بتوان تنش های سیاسی پیش رو در فضای بین المللی را بر فضای قیمت ارز موثر دانست. تهدیدهای رو به افزایش ترامپ و رویکردهای افراطی تر وی به ویژه با نصب چهره های ضد ایرانی در مناصب مختلف اجرایی و تهدید به لغو برجام و همراهی نسبی اروپایی ها با وی در فشار آوردن بر ایران به بهانه برنامه دفاعی موشکی کشورمان، عواملی است که جو روانی بازار ارز را به هم زده است. با این حال همه این تهدیدها، صرفا روی کاغذ است و در عمل به همان میزان که تحریم ها برداشته شده بود (که البته نشان دهنده رفع ناقص تحریم هاست)، روابط تجاری به صورت معمول ادامه دارد و فروش نفت تغییر چندانی نکرده است. هرچند تهدیدهای بین المللی روند سرمایه گذاری و برخی مناسبات اقتصادی بین المللی را تحت تاثیر قرار داده است.

سیاست ارزی دولت همچنان نامشخص

در چنین شرایطی که تنش های بین المللی، بازار ارز را تهدید کرده است، سیاست دولت در قبال نرخ ارز بسیار مهم و این سیاست و نحوه اعمال و شفاف سازی پیرامون آن، حیاتی است. به ویژه این که این عامل در تنظیم انتظارات روانی بازار ارز بسیار اثرگذار است. به عبارت دیگر حتی اگر موافق افزایش نرخ ارز هم باشیم، این روند افزایشی چون با چشم انداز غیرقابل پیش بینی و برداشت منفی مردم درباره توان مدیریت دولت و امکان مواجهه با تهدیدهای ترامپ همراه است، خطر قابل توجهی دارد و قطعا به فعالان اقتصادی اجازه برنامه ریزی را نمی دهد. طبیعی است که هرگونه فعالیت اقتصادی، به پیش بینی درآمدها و هزینه ها نیاز دارد. اگر این پیش بینی، به ویژه برای واحدهایی که در تامین مواد اولیه به کالاهای وارداتی نیاز دارند، به هم بریزد و نتوان برای قیمت ارز پیش بینی داشت، فعالیت اقتصادی قطعا با رکود جدی مواجه می شود. در چنین شرایطی مردم از زبان سخنگوی دولت، در اواخر سال گذشته شنیدند که رئیس جمهور از افزایش قیمت دلار مکدر شده است. در آن زمان قیمت دلار 4100 تومان بود، اما زمانی که قیمت به حدود 4600 تومان رسید، رئیس جمهور در برنامه زنده تلویزیونی، در پاسخ به مجری، به مردم اطمینان داد که قیمت دلار کاهش می یابد. این بی توجهی بازار به وعده های مسئولان دولت از یک سو و موضع دو مشاور رئیس جمهور یعنی آقایان دکتر مسعود نیلی و مهندس اکبر ترکان که تلاش برای تثبیت نرخ ارز را بیهوده توصیف کرده و افزایش نرخ ارز را گریزناپذیر دانسته بودند، مهم ترین پالس افزایش قیمت طی روزهای اخیر بود. در این میان، اختلاف نظر فاحش در دولت بر سر حیاتی ترین موضوع اقتصادی یک سال اخیر یعنی نرخ ارز، به شدت سوال برانگیز است و مشخص نیست اگر تیم اقتصادی دولت بر سر نرخ واقعی ارز به جمع بندی مشترکی نرسیده اند، چگونه بر سر یک میز می خواهند بازار بحرانی ارز را مدیریت کنند.

در این میان به نظر می رسد، دولت باید ضمن جمع بندی نهایی درباره نرخ ارزی که برای اقتصاد کشور مفید است و قابلیت تحقق توسط بانک مرکزی را دارد، اختلاف نظرها را بدون تعارف و فوت وقت، با حذف افراد یا یکسان سازی نظرات آنان انجام دهد و پالس های متفاوت به فعالان اقتصادی ندهد، چرا که فعالان اقتصادی علاوه بر سنگینی افزایش قیمت ارز، بدون هیچ دلیل منطقی بار سنگین تر اختلاف نظر و تشتت مدیریتی دولت را در زمینه نرخ ارز بر گرده خود تحمل می کنند.

در هر صورت باید توجه داشت که اثرات کوتاه مدت افزایش شدید نرخ ارز قطعا تشدید رکود به دلیل نااطمینانی فعالان اقتصادی از آینده نرخ ارز و توقف معاملات در بازارهایی مثل بورس و مسکن است. به عنوان مثال بازار مسکن که از نیمه دوم سال قبل به طور محسوسی به ویژه در تهران تکان خورده بود، پس از رشد غیرقابل پیش بینی قیمت ارز باز هم وارد رکود شد، چرا که فروشندگان به دلیل اثر احتمالی قیمت ارز بر افزایش قیمت مسکن، صبر می کنند تا گران تر بفروشند. در چنین شرایطی اگر دولت، تلخی شاید گریزناپذیر گرانی ارز را با تلخی غیرقابل توجیه اختلاف نظر و تشتت مدیریتی خود مضاعف کند، ممکن است اقتصاد کشور علاوه بر تشدید رکود با تورمی سنگین تهدید شود و وعده های دولت برای فقرزدایی در سال 97 به تشدید فقر منتهی شود.

* جهان صنعت

- سکوت و همراهی دولت در جهش قیمت دلار

این روزنامه اصلاح‌طلب نوشته است:‌  نوسانات بازار ارز به اوج رسید و دولتمردان همچنان در خواب به سر می‌برند؛ خونسردی و عدم واکنش نسبت به حال و روز این روزهای بازار ارز و سکه از جانب دولت نشان از رضایت نسبی دولت از این اوضاع نابسامان دارد.

حرف این بازار و آن بازار نیست و قیمت‌ها از هر سو در حال اوج گرفتن است. در مهرماه سال گذشته که دلار با قیمت‌های 3800 تومانی در بازار معاله می‌شد اکنون به 5800 تومان نیز رسیده است و در چند قدمی شش هزار تومان ایستاده است. سکه هم دست کمی از دلار ندارد و به کانال یک میلیون و 900 هزار تومانی رسیده است. سوال این است که آن همه حراج و پیش‌فروش در بازار سکه برای چه بود؟ غیر از حراج ذخایر کشور و نتیجه‌هایی ناممکن و به بار ننشسته.

در میان مردمی بودیم که نگران از اوضاع بازار و سرگردان در خیابان‌های فردوسی در حال عبور و مرور بودند. حرف روز مردم تنها یک چیز است، قیمت دلار و سکه.

گزارش میدانی «جهان صنعت» حاکی از آن است که باز هم مردم در خیابان فردوسی جمع شده‌اند و از صرافی به صرافی دیگری پا می‌گذارند؛ به این امید که شاید دلاری برای عرضه باشد اما صرافی‌ها ارزی نمی‌فروشند چون ارزی ندارند که بخواهند با آن معاملات بازار را رونق دهند. حتی اگر ارزی هم باشد کاملا منطقی است که این صراف‌ها نخواهند خرید و فروشی انجام دهند. وقتی قیمت‌ها در بازار لحظه‌ای تغییر می‌کند چگونه می‌توان با اطمینان به قیمت‌های یک ساعت بعد معامله کرد.

تابلوی خرید و فروش ارز نداریم تقریبا بر در تمامی صرافی‌ها دیده می‌شود. حتی نرخی هم اعلام نمی‌کنند و می‌گویند نرخی به ما اعلام نشده است. حتی صرافی ملی هم که به دیگر صرافی‌ها ارز می‌دهد نرخی برای ارزهایش اعلام نمی‌کند.

آن طرف‌تر پشت در بعضی از صرافی‌ها ازدحام زیاد مردم دیده می‌شود. عده‌ای نگران و نامطمئن از اینکه بتوانند دلار مورد نیازشان را تهیه کنند پشت در صرافی‌ها منتظر باز شدن در هستند تا راهی برای ورود به صرافی بیایند و حداقل تقاضایشان را از خرید دلار تامین کنند. از آنها که پرسیدیم چه قیمت‌هایی برای فروش به شما اعلام شده است؟ می‌گفتند هنوز به ما نرخی نگفته‌اند و تنها اعلام کرده‌اند منتظر باشید تا نرخ‌ها را اعلام و معاملات را آغاز کنیم.

اما آنچه حائز اهمیت است نقش پررنگ

دلال ها در بازار است. حتی با وجود شرایط امنیتی نیز هنوز هم هستند دلالانی که به دنبال سواری مجانی هستند و می‌خواهند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند. دلال‌ها برخلاف صرافی‌ها دلار خرید و فروش می‌کنند، آن هم با قیمت‌های 5800 تومانی. هرچند این قیمت‌ها محدود به معاملات دلال‌های بازار نیست و هستند صراف‌هایی که با این قیمت‌های نجومی تنها دلار می‌خرند ولی فروشی ندارند.

همه اینها را اگر کنار هم بگذاریم به اقتصادی می‌رسیم شکست خورده و از هم پاشیده که از هر سو مورد حمله قرار گرفته و زخم‌های عمیقی بر تن و روح آن باقی گذاشته است.

در همین چند ماه قبل، بارها سیف اعلام کرد که قیمت‌های بازار مصنوعی است و خرید دلار در بازار باعث زیان خریداران می‌شود. سیف این صحبت‌ها را زمانی بر زبان می‌راند که قیمت دلار در بازار در کانال 4200 تومان قرار داشت. اکنون اما قیمت‌ها کمر بازار را خم کرده و در حال نزدیک شدن به قیمت 6000 تومان است.

اینجاست که با صراحت می‌توانیم بگوییم تمام اقداماتی که در سال گذشته بانک مرکزی در راستای کنترل نوسانات بازار انجام داد تنها حراج ذخایر ارزی کشور بوده و هیچ بازخورد مثبتی در بازار نداشته است.

بی‌اعتمادی مردم به دولت

مردم دیگر اطمینانی به این اظهارات ضد و نقیض ندارند. عدم اطمینانی در بازار و در میان مردم موج می‌زند. ارز و سکه به مامن امن عامه مردم برای پس‌انداز تبدیل شده و همین موجب می‌شود تقاضایشان را در بازار کاهش ندهند و هر روز بخواهند ارز بیشتری در پستوهایشان ذخیره کنند.

وقتی شرایط اقتصادی کشور نابسامان باشد مردم کاملا حق دارند به سمت بازارهایی بروند که برایشان سودآور باشد. در همین بازار ارز بیشتر از پنج ماه است که قیمت‌ها هر روز نوسان می‌کند. پس چه چیزی بهتر از آن است که در بازاری سرمایه‌گذاری شود که هر روز سودآوری‌اش بیشتر از گذشته می‌شود.

جالب‌تر از همه اینها سکوت مسوولان است. آن زمان که حسن روحانی به حرف‌هایش سعی داشت خیال مردم را راحت کند و بگوید که نگران بازار ارز نباشید اکنون برای این اوضاع نابسامان چه چیزی برای دفاع از تیم اقتصادی‌اش برای این التهابات دارد. شاید مسوولان نیز خود دیگر چیزی برای دفاع ندارند و تنها به سکوت اکتفا می‌کنند تا حداقل صحبت‌هایشان به التهابات بیشتر بازار دامن نزند. در این میان روز گذشته کمیسیون اقتصادی مجلس سیف و کرباسیان، وزیر اقتصاد را به مجلس کشاند تا به این همه آشفتگی در قیمت‌های بازار پاسخ دهند. از طرفی جبار کوچکی‌نژاد نماینده مردم رشت با طرح اولین سوال از رییس‌جمهور اعلام کرد که آشفتگی بازار ارز آسیب جدی به اقتصاد کشور وارد کرده است. بر اساس این موضوع بیش از ۱۰۰ نماینده نامه سوال از رییس‌جمهور را امضا کرده و نهایتا این نامه تحویل هیات‌رییسه مجلس دادند.

اکنون باید ببینیم رییس‌جمهور باز هم می‌تواند با صراحت اعلام کند که خیالمان از بابت بازار ارز راحت باشد و این نابسامانی‌ها به زودی مهار می‌شود!

با این اوصاف در این آشفته بازار ارز و سکه تنها یک چیز به ذهن می‌رسد و آن بهره‌کشی دولت از این همه نابسامانی است. درواقع دولت خود مسبب به وجود آمدن این شرایط است و آنچه شده خودخواسته بوده است. اما باید گفت حتی اگر دولت به دنبال کسری بودجه‌اش بوده توانسته در این مدت حجم زیادی سود به جیب بزند و منبع درآمد خوبی برای خود بسازد. شاید خود بانک مرکزی به این شرایط دامن می‌زند تا باز هم با افزایش قیمت‌ها، نقدینگی‌های بیشتر را از بازار جمع‌آوری کند.

در کنار این افزایش قیمت‌ها در بازار ارز و سکه سایر بازارها هم تحت تاثیر مستقیم این نوسانات قرار گرفته و قیمت بسیاری از اقلام از جمله اقلام وارداتی سر به فلک کشیده است. در یک کلام باید گفت اگر واکنش‌ها به این همه نابسامانی تنها سکوت مسوولان باشد باید به زودی اقتصاد کشور اعلام ورشکستگی کند و اگر چاره‌ای برای این همه آشفتگی اندیشیده نشود شاید باید منتظر بازخوردهای ناخوشایندی از سوی عامه مردم در واکنش به این همه افزایش قیمت باشیم.

طرح ۴ محوری مدیریت بازار ارز در مجلس

در همین حال رییس کمیسیون اقتصادی مجلس از تهیه طرحی در چهار محور برای مدیریت بازار ارز در این کمیسیون خبر داد و گفت قرار است در این جلسه با رییس کل و مسوولان ارشد بانک مرکزی این طرح به بحث گذاشته شود.

محمدرضا پورابراهیمی با اشاره به نابسامانی در بازار ارز و بالا رفتن نرخ دلار، اظهار کرد: با توجه به این نابسامانی کمیسیون اقتصادی پس از برگزاری جلسات ویژه‌ای طرحی با عنوان «ساماندهی بازار ارز» تهیه کرده است.وی با یادآوری این که التهاب در بازار ارز متاثر از دو عامل اساسی اعم از اقتصادی و غیراقتصادی شکل می‌گیرد و اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد عامل اقتصادی خاصی به وجود نیامده که در طول چند هفته ارزش پول ملی کشور ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش یابد گفت: عوامل غیراقتصادی که عمدتا فضای دلال‌بازی و سفته‌بازی است در این افزایش نرخ ارز بسیار مهم است.

نماینده کرمان تصریح کرد: بر این اساس و به دلیل اهمیت موضوع و این که نرخ ارز لنگر تصمیمات اقتصادی است کمیسیون اقتصادی مجلس ورود کرد و با تشکیل تیمی تخصصی از یک ماه قبل از پایان سال ۹۶ پیش‌نویس طرحی را آماده کرد که امروز در نشست مشترک با مسوولان ارشد بانک مرکزی و رییس کل بانک مرکزی به بحث گذاشته خواهد شد.

پورابراهیمی گفت: این طرح چهار محور دارد که یکی از محورهای آن بازگشایی مجدد حساب‌های سپرده‌های ارزی با الزام بانک مرکزی به ارائه تضمین برای تسویه سپرده‌های ارزی از طریق بانک‌های دولتی خواهد بود.

وی ادامه داد: با بازگشایی دوباره حساب‌های سپرده ارزی مردم ارزهایشان را آنجا سپرده‌گذاری کنند و هرگاه مایل بودند سپرده‌هایشان را پس بگیرند، با هر ارز خارجی و البته سودی طبق ارز خارجی باید به آن تعلق گیرد بر اساس بازه زمانی کوتاه میان‌مدت و بلندمدت که این موجب می‌شود بخش زیادی از منابعی که به خارج کشور رفته برگردد و بخشی از حساب‌های ارزی که به شکل جدا از سیستم بانکی نگهداری می‌شود به نظام بانکی برگردد.

رییس کمیسیون اقتصادی نگرانی مردم را برای تامین ارز خارجی در ماه‌ها و هفته‌های آینده یادآور شد که در یک بازه زمانی موجب فشار سنگین برای خرید ارز فیزیکی می‌شود چرا که بسیاری از تولیدکنندگان می‌خواهند برای سه یا شش ماه آینده ارزشان را به صورت تضمینی در اختیار داشته باشند.

وی در این‌باره گفت: یکی از اموری که خلا آن به شکل جدی احساس می‌شود نبود بازار متشکل سازماندهی شده است که باعث شده بازار کاملا غیرشفافی که بانک مرکزی مدیریتی بر آن ندارد شکل گیرد و میزان عرضه و تقاضا و کشف قیمت واحد ارز مشخص نباشد و ارز چندنرخی عامل فساد در اقتصاد ایران شده که بر این اساس دومین محور طرح یادشده تکلیف بانک مرکزی برای تشکیل بازار متشکلی است که همه اطلاعات مشخص شود.

پورابراهیمی از نبود تعریف مشخص و ضابطه‌مند در حوزه مدیریت صرافی‌ها و فقدان رتبه‌بندی آنها، مشخص نبودن مجوزدارها و فاقد مجوزها گفت و اینکه موضوع سوم طرح به ساماندهی صرافی‌ها اختصاص دارد برای تعریف سطح فعالیت آنها که باید در بازار متشکل مشخص شود.

نماینده مردم کرمان موضوع بعدی طرح تدوین شده در کمیسیون اقتصادی مجلس را تصمیم برای پیمان‌سپاری ارزی و حوالجات ارزی اعلام کرد و گفت: طرح آماده شده را امروز ارائه می‌کنیم که در صورت توافق ما با مسوولان بانک مرکزی طی نامه‌ای ابلاغ خواهد شد در غیر این‌صورت این طرح با ارائه به صحن علنی در قالب طرحی دوفوریتی در دستور کار قرار می‌گیرد که در صورت تصویب برای دولت تکلیف خواهد شد تا در ساماندهی بازار ارز اتفاقات مثبتی رقم بخورد.

وی در عین حال از اعلام آمادگی رییس کل بانک مرکزی برای اجرای طرح خبر داد و گفت: در صورت توافق با بانک مرکزی این بانک ظرف یک هفته موظف می‌شود این مجموعه اقدامات را عملیاتی کند که در نهایت به هر میزان عوامل غیراقتصادی در کنترل بانک مرکزی قرار گیرد قیمت ارز در اقتصاد ایران کاهش و ارزش پول ملی افزایش خواهد یافت.

پورابراهیمی تاکید کرد:‌ در حال حاضر نرخ ارز در بازار کاذب است و مبنای اقتصادی ندارد و اگرچه التهابات سیاسی، بورس و سفته‌بازی می‌تواند بر این بازار اثرگذار باشد، اما همین عوامل نیز باید در کنترل قرار گیرد.

رشد نجومی قیمت سکه

عضو هیات مدیره اتحادیه طلا و جواهر تهران نیز با اشاره به افزایش نجومی قیمت سکه تمام در عرض دو روز گفت: افزایش تقاضا و بالا رفتن نرخ دلار مهم‌ترین تاثیر را در جهش قیمت سکه داشته و تورم به وجود آمده، باعث شده مردم نقدینگی خود را به طلا و سکه تبدیل کنند.

محمد کشتی‌آرای درباره دلایل این جهش قیمت اظهار کرد: افزایش قیمت سکه هم‌ زمان با تقاضایی که در بازار به وجود آمد باعث افزایش شدید قیمت سکه شد؛ به طوری که روز گذشته برای اولین بار قیمت سکه به یک میلیون و 930 هزار تومان رسیده است.

وی ادامه داد: بزرگ‌ترین عامل افزایش نجومی قیمت سکه، بالا رفتن نرخ دلار است که باعث شده قیمت سکه به این شکل در آید و از طرفی هر گرم طلای ۱۸ عیار هم به ۱۷۰ هزار تومان برسد.

عضو هیات مدیره اتحادیه طلا و جواهر تهران افزود: پیش‌فروش سکه تاثیرچندانی بر بازار نداشته اما متقاضی را بیشتر کرده است. کسانی هستند که اکنون در حال تبدیل نقدینگی به طلا و ارز هستند و التهاباتی که در جهت افزایش قیمت ارز دامن زده شده است، جو روانی را به وجود آورده و تقاضا را در بازار افزایش داده است.

  خروج سرمایه از یک نظام ورشکسته و سرمایه‌گذاری آن در یک بازار پر بازده نه‌تنها یک امر غیرعادی قلمداد نمی‌شود که بهترین انتخاب برای شرایط نابسامان اقتصادی محسوب می‌شود.

هرچند بتوان واکنش بازار به تهدیدهای ترامپ و تنگناهای موجود در بازار حواله را عواملی موثر در التهابات بازار ارز کشور تعریف کرد، اما باید گفت برای یک اقتصاد با نظام پولی شکست خورده نمی‌توان انتظار رفتارها و واکنش‌های عادی از مردم داشت. به عبارتی وقتی نظام بانکی یک کشور ورشکسته باشد، تنها گزینه موجود برای مردم یک چیز خواهد بود و آن هم ورود به بازاری است که بتواند بازده مناسبی برای مردم داشته باشد چراکه مردم دیگر امیدی به سیاست‌های دولتمردان ندارند و بی‌اعتمادی مردم به دولت به اوج رسیده است.

اکنون برای بازار ارز کشور که دچار نوسانات غیرقابل کنترل شده، تنها اتخاذ سیاست‌های کوتاه‌مدت نتیجه‌بخش خواهد بود چراکه عوامل ایجاد عدم اطمینان در بازار کوتاه مدت هستند.

زمانی که بازار ارز پر نوسان می‌شود بانک مرکزی در بازار دخالت و سعی می‌کند با تلاش‌های فراگیر مانع از التهابات بیشتر و قیمت‌های بالاتر در بازار شود. هرچند ورود بانک مرکزی به بازار می‌تواند قیمت‌ها را موقتا کاهش دهد، اما این کاهش قیمت‌ها تنها چند روز دوام می‌آورد و بعد از چند روز با شدت گرفتن دوباره تقاضا باز هم قیمت‌ها در بازار اوج می‌گیرد.

اما باید گفت اقدامات بانک مرکزی برای کنترل نوسانات بازار با وجود تمام محدودیت‌هایی است که در ذخایر ارزی‌اش دارد. از طرفی محدودیت بانک مرکزی برای تامین ذخایر ارزی تنها محدود به ارز نقدی که در بازار موجود است نمی‌شود؛ در کنار آن تقاضای زیادی در بازار حواله وجود دارد که ذخایر ارزی را به میزان زیادی کاهش داده است. درواقع می‌توان تقاضای زیاد بازار حواله را مقصر اصلی در کاهش ذخایر دلار نقدی و تحریک‌های بازار دانست.

در چنین شرایط نابسامانی، ارز به مامن اصلی مردم برای پس‌انداز تبدیل می‌شود به طوری که قبل از عید ارز زیادی از سوی مردم خریداری شد تا ذخایر اصلی پس‌انداز مردم باشد. در کنار آن فاصله قیمت‌های خرید و فروش در معاملات صرافی‌ها هم اوج می‌گیرد و دیگر معامله‌ای بر اساس میزان تقاضای موجود در بازار از سوی آنها دیده نمی‌شود.

با این اوصاف زمانی می‌توان به کاهش تقاضا امیدوار بود که بانک مرکزی بازار و مردم را متقاعد کند که قیمت‌ها افزایش یافته و نمی‌توانیم انتظار کاهش قیمت‌ها را داشته باشیم تا دیگر تقاضایی برای خرید ارزهای بیشتر و تبدیل آن به مامن اصلی پس‌انداز مردم و دامن زدن به قیمت‌های بیشتر در بازار صورت نگیرد.

* آرمان

- گرانی دلار، کودتای‌ ارزی علیه دولت است!

این روزنامه حامی دولت درباره گرانی دلار اینطور نوشته است:‌ اگر تاثیر ارز در زندگی مردم مستقیم نباشد، تاثیر روانی آن بر جامعه می‌تواند بسیار شدید باشد. نوسانات بازار ارز و سکه موجب برهم خوردن آرامش روانی شهروندان می‌شود. دقیقا از این زاویه است که بخش‌هایی از شکست‌خوردگان عالم سیاست می‌توانند وارد این فضا شوند و بازار ارز و طلا را به حوزه‌های دیگری غیر از حوزه اقتصاد بکشانند با این امید که از آن سلاحی سیاسی بسازند و یا با این قصد که آن را به ابزاری برای ناکارآمد نشان دادن دولت تبدیل کنند. هنوز از روزی که حسن روحانی اعلام کرد دولت او پرداخت بدهی 11 هزار میلیاردی موسسات مالی واعتباری را تقبل کرده و با این کار مشکل بزرگی چون موسسات مالی را ساماندهی کرده، زمان زیادی نمی‌گذرد.

رئیس‌جمهور به صراحت گفت که دست عده‌ای را از چنگ‌اندازی مستقیم به سرمایه‌های مردم کوتاه کرده است اما بسیار ساده انگاری است اگر تصور شود آن افراد دست به کار نمی‌شوند، هنوز چنان قدرتی دارند که بتوانند منویات خود را دنبال کنند. گروه‌های زیرزمینی اقتصادی هم هستند که این روزها سخن از آنها در مقالات سیاسی و اقتصادی به تواتر رسیده است. همان گروه‌هایی که دست‌شان از موسسات مالی غیر مجاز کوتاه شد، همان افرادی که نقش تعیین کننده در بازار ارز بازی کرده و می‌کنند، توان مالی مبهم و ناروشن خود را به مثابه موجی سهمگین وارد بازار ارز و طلا کرده‌اند تا به یک تیر دو نشان بزنند. هم دولت را از کارآمدی دور کنند و هم مردمی را که برخلاف همه تبلیغات و فشارها به دولت روحانی رای دادند، تحت فشار روحی و روانی قرار دهند تا با این کار از دو طرف انتقام بگیرند.

بازار ارز و طلا اگر چه می‌تواند تحت تاثیر تحولات و متغیرهای جهانی دچار تلاطم شود اما تحویل چنین موجی فقط به مسائل جهانی ندیدن درست مشکل است. برجام و رفتار خارج از عرف دیپلماتیک آمریکا در کنار جنگ تعرفه‌ای سهمگینی که بین دو قدرت اقتصادی چین و آمریکا ایجاد شده و فشار سنگینی که اخیرا سازمان تجارت جهانی WTO تحمل می‌کند، می‌تواند در بازار ارز و طلا تاثیر بگذارد که می‌گذارد اما به دلیل توزیع آن در سطح اقتصاد جهان، نمی‌تواند دامنه آن در یک کشور آنقدرها وسیع باشد. ناهماهنگی‌هایی که بین وزرای اقتصادی کابینه مشاهده می‌شود هم در جای خود قابل بررسی و دقت نظر است اما بازهم نمی‌تواند به تنهایی در این حوزه چنین موثر باشد. درست این است که دولت دست عده‌ای را برای چنگ‌اندازی به بیت‌المال کوتاه کرد و اکنون باید تاوان بپردازد.

پشت پرده این نوسانات لحظه‌ای ارز عده‌ای سرمایه‌سالار هستند که با تلا طم بازار می‌خواهند علیه دولت کودتای ارزی کنند اما آنها بی‌تردید یک چیز را فراموش کرده‌اند؛ مردم را. آنها فراموش کرده‌اند که اگر مردم از ماهیت آنها باخبر شوند، واکنش خود را به موقع نشان خواهند داد.

افزایش غیر منتظره

آنانی که کمی با مبادلات ارزی آشنا باشند هیچگاه گزینه وضعیت اقتصادی را در صدر چرایی فراهم آمدن زمینه برای افزایش نرخ ارز قرار نمی‌دهند بلکه به‌خوبی می‌دانند باید به گزینه‌های دیگر که سیاست و تضعیف دولت است هم بیندیشند.

روحانی خبر داد که خبر دارد!

برای پی بردن به چگونگی رشد یکباره نرخ ارز بهتر آن است به اظهارات رئیس جمهور در بهمن سال گذشته رجوع شود. دکتر حسن روحانی 17 بهمن در نشست خبری خود در پاسخ به این سوال که آیا نوسانات ارزی و افزایش قیمت دلار در بازار یک اقدام از جانب دولت به جهت تأمین بودجه به حساب می‌آید یا خیر؟ گفت:« ما نرخ ارز کنونی را متعادل نمی‌بینیم و این رقم باید به تعادل برسد. افزایش نرخ دلار نسبت به هفته‌های گذشته حتماً نمی‌تواند دلایل تجاری داشته باشد. چرا که ما در تأمین ارز و همچنین مخارج ارزی تراز مثبت داریم. وی با بیان اینکه برخی می‌گویند دولت خودش ارز را گران می‌کند، تصریح کرد: این موضوع درست نیست چرا که زمانی دولت این کار را انجام می‌دهد که دچار کسر بودجه باشد. اما ما امسال نه تنها کسر بودجه نداریم بلکه تمام آنچه در ابتدای سال تصویب شده، که با همان ارقام در حال اجرایی شدن است.رئیس جمهور گفت: بنابراین افزایش نرخ ارز قاعدتاً دلایل روانی و تبلیغاتی دارد» در این تاریخ رئیس جمهور به این روند غیرطبیعی اشاره دارد اما به دلایل آن اشاره‌ای نمی‌کند که شاید دلیل آن جلوگیری از جری شدن بیشتر آنانی باشد که با اهداف خاص در حال برنامه‌ریزی علیه دولت هستند..

روایت سیف از نقش آمریکا

رئیس بانک مرکزی هم تحلیلی از چرایی وضعیت ارزی کشور دارد. ولی ا... سیف می‌گوید: عامل اقتصادی که موجب پیشی گرفتن تقاضا از عرضه و افزایش نرخ ارز شود وجود ندارد اما در ماه‌های اخیر اتفاقاتی در بازار رخ داد که تقاضای سوداگری را به‌شدت افزایش داد. اظهارات رئیس جمهوری آمریکا در مورد عدم پایبندی ایران به برجام و اعلام اینکه برای آخرین بار این توافق را تمدید خواهد کرد، زمینه‌ساز افزایش تقاضای سفته‌بازی شد. رئیس شورای پول و اعتبار همچنین در کنار نقش برجسته دلالان در هدایت بازار ارز به سمت التهاب، به برخی از عواملی اشاره می‌کند که سرعت عمل بانک مرکزی را در مهار نوسان به وجود آمده کاهش داده است.

کنایه «آشنا» به پشت‌پرده

به هر حال تحولات خاورمیانه و جهان در نوسانات نرخ ارز بی تاثیر نیست هرچند اگر برخی در داخل به آن دامن نمی‌زندند حجم افزایشی به این سرعت و میزان نبود.

* ابتکار

- به کجا چنین شتابان؟ تومن از دلار پرسید

این روزنامه حامی دولت نوشته است:    یکشنبه ١٩ فروردین ٩٧ به عنوان روز پر التهاب ارز و دلار در تاریخ اقتصاد ایران ثبت خواهد شد. روزی که دلار مرز دهشتناک پنج هزار و هشتصد تومان را درنوردید و به دامنه اضطراب شش هزار تومان نزدیک شد. سکه از یک میلیون و نهصد هزار تومان گذشت و در عین حال شاخص های بورس در بازار سهام افت لحظه به لحظه‌ای را شاهد بود.

افزایش شدید و ناگهانی نرخ دلار در حالی رقم می خورد که قیمت آن یک سال پیش، یعنی در روزهای نخست فروردین ٩۶ بیشتر از ٣٨٠٠ تومان نبود. این رقم هر چند که در بهمن ماه سال گذشته روزهای پر نوسان و نگران کننده ای را پشت سر گذاشت و به قیمت ۴٩٠٠ تومان رسیده بود، ولی با سیاست گذاری موقت بانک مرکزی سرانجام با سال ٩۶ در کانال ۴٨٠٠ تومان خدا حافظی کرد.

روزهای تعطیل و گشت و گذار و دیده‌بوسی‌های عید با گوشه چشم های گرانی ارز هم بیگانه نبود. میهمان‌ها پس از عید مبارکی و احوالپرسی‌های معمول خبر از عبور دلار از پنج هزار و ده تومان می‌دادند. بزرگترها می‌گفتند خدا بخیر کند. تعطیلات دامنه‌دار ٩٧ سرانجام به پایان رسید و جاده‌ها از قفل ترافیکی و جنگل‌ها و درختان از هجوم وحشتناک شکسته شدن‌ها و آتش‌سوزی نفس تازه‌ای کشیدند که حمله‌کنندگان به بازار ارز و سکه چنان بردند صبر از دل که ترکان خوان یغما را.

اما چرا؟! چرا و به چه دلیل دلار، یورو و سکه فقط در طول یک یا دو روز آغازین کاری در سال جدید به ناگاه سرسام‌آورترین گردنه‌های گرانی را طی کردند؟! دانش اقتصاد حکم می‌کند که ریشه‌های گرانی ارز را در دلایل اقتصادی جست و جو کنیم. اقتصاد می‌گوید که ارز هم نوعی کالا است و قانون ساده عرضه و تقاضا نرخ آن را تعیین می‌کند.

در چنین بایسته‌ای باید ببینیم در روند عرضه دلار چه اتفاق ناگواری رخ داده است که تقاضا و در نتیجه قیمت به حد مشقت رسیده است. می‌دانیم که عمده منبع تامین دلار در کشور ما وابسته به تولید و فروش نفت است. در ماه‌های اخیر هیچ اتفاق بدی برای تولید و فروش نفت و در نتیجه ارزآوری آن نیفتاده است. بعلاوه، قیمت جهانی نفت در کانال هفتاد دلار روزهای آرامشِ دلنشینی را برای همه کشورهای تولید کننده نفت رقم زده است. امیدبخش تر آن که هیچ تهدیدی هم برای بازار جهانی و نیز ملی و کشوری عرضه نفت و قیمت آن در آینده وجود ندارد. پس گرانی مشقت بار دلار در بازار تهران به هیچ روی دلایل اقتصادی نمی تواند داشته باشد.

اگر چنین است پس دلایل گرانی موحش ارز را باید در بازار سیاست و علت‌های روانی پی‌جویی کنیم. در علت‌های سیاسی، همه چیز به ترامپ و ١٢ ماه می یا ٢٢ اردیبهشت برمی‌گردد. ٣3 روز دیگر تا تعیین تکلیف برجام توسط رئیس‌جمهوری پیش‌بینی‌ناپذیر مانده است. همچنان که جهش قیمت دلار را هیچ دلیل عقلی و اقتصادی پشتیبانی نمی‌کند، خروج آمریکا از برجام نیز با هیچ گزاره معقول سیاسی و اندیشمندانه حمایت نمی‌شود. ولی نکته این است که رئیس‌جمهوری خارج از گزاره‌های عقل سیاسی بر بزرگترین قدرت اقتصادی و نظامی جهان حاکم شده است.

در چنین شرایطی، روح‌ها و روان‌ها بیش و پیش از هر چیزی آزرده می شود. امنیت روانی به مخاطره می‌افتد و اقتصاد آسیب‌پذیر می‌شود. موجودی‌های پولی و سرمایه‌ای به گونه‌های امنیت داری مانند دلار تبدیل می‌شود و سرمایه‌ها از بازار نااطمینانی داخلی به بازارهای دارای امنیت خارج از کشور مهاجرت می‌کند. بنا براین، راه چاره و علاج در چنین شرایطی طبیعتا نه راه‌حل‌های اقتصادی و تزریق ارز به بازار، که بازگرداندن امنیت روانی و اعتماد به آینده کشور در سپهر دیپلماسی جهانی است.

حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری در سال 96 توانست با وعده‌ های اقتصادی برای بار دوم در این رقابت سیاسی پیروز شود اما وضعیتی که در شرایط کنونی شاهد آن هستیم دقیقا خلاف بسیاری از وعده‌های انتخاباتی رئیس دولت دوازدهم است، این مسئله به صورت ویژه در نرخ ارز به نحوی ملموس مشاهده می‌شود، چراکه روحانی در آخرین مصاحبه تلویزیونی خود مجددا ثبات نرخ ارز را تضمین کرد اما تا لحظه‌ای که نوشتن این گزارش آغاز شده نرخ دلار به بیش از ۵۷۰۰ تومان هم رسیده است. با این اوصاف، به نظر می رسد که نارضایتی مردم نسبت به دولت روحانی و حامیان اصلی وی که اصلاح‌طلبان هستند، افزایش یافته است اما سوال اینجا است که آیا تبعاتی که این بی‌ثباتی خواهد داشت تنها به زیان این گروه خواهد بود یا گستردگی آن سایر جریان‌های سیاسی را هم دربر خواهد گرفت؟

روز یکشنبه بازار سکه و ارز شاهد اتفاق بی‌سابقه‌ای بود؛ نرخ دلار به بیش از ۵۷۰۰ تومان و سکه نیز به بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسید و پیش ‌بینی‌ها حاکی از آن است که این ارقام افزایش مجددی هم خواهند داشت. این درحالی است که حسن روحانی برای پیروزی در انتخابات 96 وعده‌های اقتصادی بسیاری را همچون گذشته تکرار کرد و حامیان وی هم برای دفاع  از روحانی بر عملکردی که این چهره سیاسی در دور نخست ریاست جمهوری‌اش در حوزه اقتصاد داشت، تاکید کردند و در حقیقت مردم هم به همین امید به وی رای دادند. اگر بخواهیم به شایعات ایام انتخابات هم اشاره‌ای داشته باشیم، در همان ایام بود که بسیاری می‌گفتند اگر نامزدهای رقیب روحانی مانند محمدباقر قالیباف یا ابراهیم رئیسی پیروز انتخابات شوند نرخ دلار به 5 هزار تومان خواهد رسید اما این اتفاقی است که در زمان پیروزی روحانی هم رخ داد.

افزایش نارضایتی‌های مردم در شرایط کنونی

گفتنی است که در دی ماه سال گذشته نارضایتی مردم در رابطه با عملکرد مسئولان در زمینه اقتصادی به حدی بود که بتواند آنها را به خیابان‌ها بکشاند و در همین اعتراضات خیابانی هم شعارهایی علیه جریان‌های مختلف سیاسی داده شد. بنابراین باتوجه به مشکلات اقتصادی که این روزها هم پیش آمده چندان سخت نیست که متوجه شویم نارضایتی مردم بیش از گذشته است، چراکه نه تنها به مشکلات آنها رسیدگی نشده بلکه افزایش هم یافته است. حال سوال اینجا است که آیا دامنه نارضایتی مردم تنها دامن دولت روحانی و حامیان وی را خواهد گرفت؟ از طرف دیگر، باتوجه به سابقه اصولگرایان در بهره‌برداری سیاسی از نقاط ضعف دولت آیا ممکن است، این گروه سیاسی مجددا دست به چنین اقدامی بزند؟ علی صوفی فعال سیاسی اصلاح‌طلب در رابطه با شرایط کنونی اقتصاد کشور در گفت‌وگو با «ابتکار» عنوان کرد: «دیگر اوضاع از محدوده بازی‌های سیاسی خارج شده است و بازنده اصلی در این میان مردم هستند. این مردم هستند که بیش از همه زیان می‌کنند و اولین خسارتی که در جامعه به وجود می‌آید احساس نگرانی، یاس و ناامیدی از حل مشکلاتی است که با آن مواجه هستند و مسئله دوم این است که بازار و فعالان اقتصادی هم زیان خواهند کرد البته این موارد به استثنای اشخاصی است که از رانت استفاده می‌کنند و با دستی که در اموال عمومی دارند، همواره به موفقیت می‌رسند.

عامه مردم دچار یاس و سرخوردگی خواهند شد.» وی در ادامه افزود: «شرایط کنونی برای کل نظام و حاکمیت خطرناک است و تمام جریان‌های سیاسی از این اتفاق زیان خواهند کرد .» این فعال سیاسی اصلاح طلب با اشاره به وعده‌های انتخاباتی رئیس دولت دوازدهم اظهار کرد: «مسلما اعتبار و محبوبیت آقای رئیس جهمور آسیب شدیدی می‌بیند، چراکه این روزها اتفاقاتی خلاف وعده‌های وی رخ می‌دهد. شاید برخی محدودیت‌ها برای مسئولان وجود داشته باشد و از اطلاع‌رسانی دقیق آنها به مردم جلوگیری کند اما این مسئله وضعیت را بدتر هم می‌کند.» وی در ادامه افزود: « به هر حال اگر آقای روحانی راحت با مردم صحبت کند و تمام مشکلات را با آنها درمیان بگذارد، اوضاع بهبود پیدا می‌کند اما این کاری نیست که تنها قوه مجریه بتواند انجام دهد بلکه سایر مسئولان نیز در قبال این معضل وظایفی دارند.»

اقتصاد سیاسی باید اصلاح شود

به گفته بسیاری از کارشناسان سیاسی و اقتصادی اتفاقی که این روزها شاهد آن هستیم تنها نتیجه اقدامات یک دولت نیست که به تنهایی دولت مستقر را مقصر بدانیم بلکه این اتفاقات تبعات ناشی از سوءمدیریت در دراز مدت است. صوفی نیز در این خصوص عنوان کرد: «تا به امروز، اقتصاد ما بیشتر اقتصاد- سیاسی بوده و اوضاع مالی و پولی در اولویت نخست قرار نداشته است. در حقیقت برخی تصمیمات اجازه نمی‌داد تا اقتصاد مسیر خود را طی کند و بازار سرمایه به تعادلی برسد و اوضاع سیاسی وضعیت اقتصادی را همواره ملتهب ‌کرده است. با چنین شرایطی، بهبود این اوضاع نیازمند همکاری قوای سه‌گانه است و قوه مجریه به تنهایی نمی‌تواند نقش موثری در این زمینه داشته باشد.» وی در ادامه افزود: «به هر حال مردم نگرانی‌هایی دارند و حاکمیت هم باید اعتماد مردم را جلب کند. در زمان جنگ مردم به حدی به نظام اعتماد داشتند که با یک سخنرانی امام اوضاع آرام می‌شد اما چنین وضعیتی در شرایط کنونی مشاهده نمی‌شود.»

* اعتماد

- ماهیت بازار ارز تغییر کرد

 روزنامه اصلاح طلب اعتماد نوشته است:‌ قیمت ارزهای پرطرفدار در بازار، روز گذشته روند افزایشی خود را حفظ کرد و دلار وارد فاز جدیدی از قیمت شد. ساعت یازده و ده دقیقه صبح دیروز هر اسکناس یک دلاری از 5 هزار و 250 تومان شنبه شب به 5 هزار و 360 تومان افزایش یافت. این روند ادامه یافت به گونه‌ای که تنها 35 دقیقه بعد، قیمت دلار 80 تومان بالا رفت و در ساعت یازده و 45 دقیقه به 5 هزار و 440 تومان رسید. ساعت به یک و نیم بعدازظهر که رسید دلار به یکباره جهش کرد و در فاز قیمتی 5 هزار و 580 تومان قرار گرفت. در واقع به فاصله یک ساعت و 45 دقیقه قیمت دلار 140 تومان بالا رفت و در نهایت راس ساعت 2 و 30 دقیقه بعدازظهر قیمت آن به 5 هزار و 610 تومان رسید. دقایق که می‌گذشت هم صف تقاضا برای خرید دلار یا ارزهای پرطرفداری چون یورو و درهم افزایش می‌یافت و هم بر قیمت این ارزها افزوده می‌شد.

در این میان قیمت یورو و درهم نیز پا به پای دلار بالا رفت. یورو که روز یکشنبه را با قیمت 6 هزار و 340 تومان شروع کرده بود در ساعت 11 و 30 دقیقه به 6 هزار و 420 تومان رسید و نهایتا در ساعت یک و نیم بعدازظهر قیمت آن روی 6 هزار و 700 تومان ثابت ماند.

درهم امارات هم که از روز گذشته وارد مدار یک هزار و 400 تومان شده بود در بعدازظهر دیروز به قیمت یک‌هزار و 480 تومان به خریداران عرضه شد.

در این میان سیاستگذاران پولی کشور سکوت کردند و به مانند مربی فوتبالی که به یکباره شیرازه تیمش فرو می‌ریزد و در عرض چند دقیقه گل‌های زیادی می‌خورند فقط بازی را نگاه می‌کنند، نظاره‌گر تحولات بازار ارز بودند. اگر تا هفته گذشته از اقتصاددانان پرسیده می‌شد که دلیل افزایش قیمت ارز در بازار چیست؟ پاسخ می‌دادند که چون دولت از سال 93 قیمت دلار را ثابت نگه داشته و قیمت واقعی آن را سرکوب کرده، آثار آن سیاست امروز بر اقتصاد نمایان شده و انواع ارز به قیمت واقعی خود در برابر ریال رسیده است.

حال اگر با توجه به جهشی که از روز شنبه هفته جاری در بازار رخ داده از آنان پرسیده شود که سبب چیست چه پاسخی خواهند داد؟ آیا روند افزایشی کنونی را به واقعی‌سازی قیمت‌ها ربط می‌دهند یا تحلیل دیگری ارایه خواهند داد؟

«اعتماد» این موضوع را روز گذشته با اقتصاددانان و فعالان اقتصادی در میان گذاشت. آنان برخلاف روزهای قبل معتقدند که نوسان‌های بازار ارز از مدار منطقی خود خارج شده و نمی‌توان در کانسپت قبلی آن را تحلیل کرد و فعلا باید نظاره‌گر اتفاقات بازار ماند. از نظر آنان تحلیل دقیق بازار ارز در شرایط کنونی نیازمند گذر زمان است و به نظر می‌رسد که اتفاقات بازار ارز در شرایط کنونی خارج از منطق اقتصادی بوده به شرایط بی‌ثباتی رسیده است.

در چنین وضعیتی دو تحلیل از سوی دولت منتشر شده است. نخست تحلیل مسعود نیلی که مدافع واقعی شدن قیمت ارز و مخالف سرکوب و تثبیت دستوری آن است و دیگری اظهارنظر توییتری حسام‌الدین آشنا، مشاور سیاسی رییس‌جمهور که التهابات بازار ارز را به جایی خارج از ایران نسبت داده است.

او در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره اینکه چرا گفته ارز به زودی ارزان می‌شود و برخی در اربیل و استامبول از آن بهره می‌برند، می‌گوید: اگر می‌خواستم بیشتر از این توضیح دهم موضوع را توییت نمی‌کردم.

نیلی به عنوان مشاور اقتصادی رییس‌جمهور مثل گذشته به طور مکتوب و تحلیلی به موضوع پرداخته و به سیاستگذار آدرس‌های درست سیاستگذاری را از منظر علم اقتصاد نشان می‌دهد. در حالی که آشنا با توجه به نگاه امنیتی و سیاسی که به موضع دارد این موضوع را خارج از دایره سیاستگذاری معرفی کرده و سرنخ آن را به خارج از کشور منتسب می‌کند.

درباره عوامل به وجود آورنده این وضعیت سه تحلیل وجود دارد. انتظارات مردم از آینده و نااطمینانی به شرایط اقتصادی ایران، تشدید تحریم‌ها علیه ایران و کم شدن ارز ورودی به کشور و تولید محور نبودن اقتصاد و رواج سفته بازی. در تحلیل اول اقتصاددانان معتقدند که وضعیت کنونی بازار ارز به گونه‌ای است که دیگر نمی‌توان بر سر اینکه قیمت‌ها واقعی است یا غیرواقعی به اظهارنظر پرداخت. از نظر آنان عواملی خارج از اراده سیاستگذاران باعث التهابات ارزی شده و با توجه به تهدیدهای امریکا در خصوص خروج از برجام و نبود نگاه امیدوارانه به پایدار ماندن این سند بین‌المللی باعث شده تا بازیگران بازار ارز این پیام را دریافت کنند که فصل خرید فرا رسیده و موعد سرمایه‌گذاری در بازار ارز است. آنان در بازار ارز سرمایه‌گذاری کرده و ریال خود را به ارزهای مختلف تبدیل می‌کنند چون نسبت به آینده سیاسی، اقتصادی و شرایط بین‌الملل پیرامون ایران خوشبین نیستند و نسبت به آینده بسیار بدبین شده‌اند.

این وضعیت اگرچه در سال 92 نیز وجود داشت اما چون انتظارات برای بهبود اوضاع وجود داشت، سرمایه اجتماعی در سطح بسیار بالایی بود و انتظار می‌رفت که موضوع هسته‌ای ایران با غرب حل و فصل شود سبب شد تا بازار ارز روزهای آرامی را طی کند.

البته در این میان سیاستگذار با سرکوب قیمت ارز و جلوگیری از واقعی کردن آن تا حدی در به وجود آمدن وضعیت کنونی مقصر است اما با توجه به اینکه وضعیت کنونی بازار از مدار سیاستگذار پولی خارج شده دیگر نمی‌توان امید داشت که تدوین بسته‌ها و مشوق‌هایی در این زمینه به ثبات در بازار ارز کمک کند.

برخی تحلیل‌ها بر این موضوع تاکید می‌کنند که اگر میلیاردها دلار ارز هم وارد بازار شود باز هم خریدار خواهد داشت چرا که انتظار بر افزایش شدید قیمت ارز در ماه‌های آینده است. به نظر می‌رسد سیاستگذاران کشور نتوانسته‌اند در شرایط کنونی نسبت به مدیریت انتظارات مردم اقدامات لازم را به عمل آورند از این رو لازم است تا گفت‌وگوی اجتماعی در این باره صورت گیرد و افکار عمومی نسبت به آنچه در کشور می‌گذرد اقناع شود.

شاید لازم است که تا دیر نشده رییس‌جمهور با مردم سخن بگوید و از دلایل به وجود آمدن چنین وضعی تحلیل خود را ارایه دهد. اینکه مشاور سیاسی او در توییتی اعلام کند که به زودی ارز ارزان می‌شود و وضعیت کنونی را به افرادی در کردستان عراق و استامبول واگذار کند نمی‌تواند دردی از بازار دوا کند. آنچه در این میان جایش خالی است جسارت رییس‌جمهور واکنش سریع به موضوع است چرا که بازار ارز از موضوعی اقتصادی به موضوعی سیاسی و بین‌المللی تغییر ماهیت داده است.

تحلیل دوم بر این قاعده استوار است که تحریم‌ها به‌طور زیر پوستی تشدید یافته و با توجه به فشارهای امریکا مبادلات ارزی با ایران به حالت پیش از برجام بازگشته است. اگرچه درآمدهای ارزی ایران نسبت به گذشته افزایش یافته اما به دلیل نبود رابطه مالی با طرف‌های تجاری انتقال این ارز به داخل کشور غیرممکن شده است. در این میان با توجه به اینکه عمده اسکناس‌های دلار از طریق صادرات میعانات نفتی تامین می‌شود به نظر می‌رسد که با کاهش صادرات این محصول درآمدهای ارزی ایران به صورت اسکناس نیز کاهش یافته است.

تحلیل سوم تولیدمحور نبودن اقتصاد ایران است. در چنین شرایطی بازارهای ارز و طلا به بهترین مکان برای سرمایه‌گذاری و پس انداز تبدیل می‌شوند چراکه هم ریسک آن پایین است، هم پر بازده هستند و هم اینکه تصور بر آن است نسبت به سایر بازارها بازدهی بیشتری در کوتاه‌مدت دارند.

با این حال سوال اینجاست که سکوت سیاستگذار تا چه زمانی می‌تواند معنادار باشد و آیا به نظاره نشستن و منتظر ماندن برای اینکه بازار هر روز چه رفتاری از خود نشان می‌دهد می‌تواند از التهاب بازار کم کند؟

در کشورهایی که در آنها بانک مرکزی از نرخ ارز ثابتی حمایت می‌کند، ابزارهای دولت و بانک مرکزی برای دفاع از نرخ مورد نظر محدود است. ممکن است که منابع بانک مرکزی برای جلوگیری از کاهش ارزش پول ملی به دلیل کسری مزمن تراز پرداخت‌ها از کفایت لازم برخوردار نباشد و دولت نیز جهت استقراض از خارج با محدودیت مواجه باشد. بنابراین بحران زمانی اتفاق می‌افتد که دولت و بانک مرکزی با افزایش تقاضای ارز مواجه شده ولی توانایی لازم برای پاسخگویی به این افزایش تقاضا را ندارد.

در این شرایط و پیش از تخلیه ذخایر ارزی، سوداگران این کمبود منابع را پیش‌بینی کرده و با ورود خود به بازار ارز، ذخایر باقی مانده را از آن خود می‌کنند. کروگمن، اقتصاددان مطرح دنیا استدلال می‌کند که بحران ارزی پیامد طبیعی رفتار عقلایی و حداکثرکننده سود سفته‌بازان و سرمایه‌گذاران در بازار ارز و به‌شدت متاثر از انتظارات آنان است، زیرا این گروه با تغییر در انتظارات خود ترکیب سبد دارایی خود را تغییر داده، یعنی اینکه سهم ارز داخلی را در سبد دارایی خود کاهش داده و ارز خارجی را جایگزین آن می‌کنند.

این کار بدان خاطر است که بازدهی انتظاری نگهداری ارزهای خارجی به دلیل پیش‌بینی افزایش نرخ ارز تثبیت شده افزایش یافته و سبب جذاب شدن نگهداری ارز می‌شود. دراین شرایط دولت و بانک مرکزی دیگر قادر به دفاع ازنرخ ارز تثبیت شده نخواهند بود. حال با الگوبرداری از این دیدگاه در رابطه با نوسانات قیمت ارز در اوایل دهه 90 ایران، نیز می‌توان بیان کرد که به علت تحریم‌های غرب علیه کشور، بانک مرکزی با کمبود منابع روبه‌رو شد که همین امر، عامل اصلی شکل‌گیری تلاطم‌های ارزی بود. ورود تقاضای سوداگری به بازار ارز و همچنین تشدید روزافزون آن از ناحیه نقدینگی‌های مضر انباشت شده طی سال‌های گذشته مهم‌ترین عامل تداوم آن بوده است. به علاوه، آنچه سبب شد تا تحریم‌های اقتصادی نظام ارزی کشور را به‌شدت متاثر سازد عدم شکل‌گیری نظام ارزی و بازار ارزی عمیق و کارا در اقتصاد ایران طی سال‌های قبل‌تر بوده است.

زمینه‌های بروز این بحران، در اواسط سال 1389 در اقتصاد ایران فراهم شده بود. تحول اساسی در این زمان تشدید محدودیت‌ها در مبادلات مالی و نقل وانتقالات ارزی بود. با اخلال در صدور حواله‌های ارزی، نرخ ارز در بازار آزاد شروع به افزایش کرد. به عبارت دیگر، آنچه سبب کاهش عرضه ارز یا به بیان صحیح‌تر بی‌پاسخ ماندن سمت تقاضای بازار شد، محدودیت و وجود تنگنا در انتقال ارز بود و در آن مقطع کشور در زمینه صادرات نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی با محدودیت چندانی مواجه نبود. اما تبدیل مشکل ترازپرداخت‌ها به بحران با ورود سفته‌بازان به بازار رقم می‌خورد و این اتفاقی بود که در اوایل سال 1390 به صورت گسترده به وجود آمد. تحول مهم دیگر تصویب کاهش اختیاری خرید نفت ایران توسط کشورهای واردکننده نفت ایران از جانب امریکا و پیوستن اتحادیه اروپا به جرگه تحریم‌کنندگان نفت ایران بود. از این زمان به بعد طرف عرضه ارز در بازار تبدیل به طرف کوتاه بازار شد.

از سوی دیگر انتشار اخبار مبنی بر تحریم‌های جدید تقریبا سفته‌بازان را به اطمینان از کاهش ذخایر ارزی رسانید که سبب تشدید فعالیت‌های سفته‌بازی شد. لذا می‌توان گفت که مهم‌ترین دلیل افزایش روزافزون تقاضای سوداگرانه ارز در آن دوره، افزایش بازده انتظاری نگهداری ارز و بالا رفتن سود سرمایه انتظاری خرید ارز بود. افراد با تغییر در انتظارات خود ترکیب سبد دارایی خود را به نفع پول‌های خارجی تغییر دادند و به امید کسب سودهای سرشار با تبدیل انواع دارایی‌های ریالی خود از قبیل اوراق سهام، خودرو، سپرده‌های بانکی و حتی منزل مسکونی روانه بازار ارز شدند. افزایش مداوم نرخ ارز در بازار آزاد در کنار چشم‌انداز منفی از آینده تحریم، درآمدهای ارزی و ذخایر ارزی کشور، گسترش فضای رانت در پی فاصله گرفتن نرخ بازار از نرخ رسمی ارز که اقتصاد را به سمت یک بحران ارزی هدایت کند، افزایش فشارهای تورمی و کمرنگ شدن تاثیرگذاری اظهارنظرات مقامات مسوول بر انتظارت فعالان بازار و تصویب تحریم جدید اتحادیه اروپا در خصوص تحریم خرید نفت از ایران نیز در این مورد تاثیرگذار بودند. لذا می‌توان گفت که شرایط موجود نیز بسیار متفاوت از دوره‌های قبل نیست.

پایین بودن بازدهی طرح‌های تولیدی و در نتیجه کاهش سرمایه‌گذاری‌ها به علت فضای نامناسب کسب و کار، و همچنین رکود در بخش ساختمان و کافی نبودن منابع دولت در عرضه ارز، آینده مبهم از وضعیت برجام و اینکه کشورهای اروپایی و طرف امریکایی چه سیاست‌هایی را پیگیری می‌کنند و انتظارات فعالین اقتصادی از کسب سود بالا ناشی از افزایش قیمت ارز باعث شده تا منابع به سمت بازار ارز روانه شوند و در نتیجه شاهد افزایش قیمت در بازار ارز باشیم.

وظایف سیاستگذار

افزایش ارز کنونی نیز از زوایای مختلفی می‌تواند مورد بحث قرار بگیرد. نکته اول اینکه نهاد سیاستگذار تا حد امکان باید از بروز هرگونه نوسان در بازار ارز جلوگیری کند. کاهش نوسانات ارزی به معنای جلوگیری از افزایش یا کاهش یکباره قیمت ارز نیست بلکه کاهش دامنه تغییرات قیمت ارز است. ارز یکی از مهم‌ترین متغیرهای تصمیمی است که برنامه‌ریزان و سرمایه‌گذاران در فعالیت‌ها و برنامه‌ها خود مدنظر قرار می‌دهند. هرچقدر نوسانات قیمت ارز بالاتر باشد، در این حالت نااطمینانی افزایش یافته و درنتیجه تصمیم‌گیری با درجه ریسک بالاتری صورت می‌گیرد و در جایی که هزینه ریسک بالا است، فعالیت سرمایه‌گذار به سختی صورت خواهد گرفت. دوم اینکه، به توجه به آینده نامشخص برجام و همچنین روابط ایران با دیگر کشورهای اروپا، نهاد سیاستگذار بهتر است تا حد امکان، با به کارگیری بهترین ابزار، مدیریتی جامع و کامل در بازار ارز داشته باشد، مدیریت بازار ارز به معنای دخالت وسیع و بدون کار کارشناسی دقیق در بازار ارز نیست. مدیریت باید در جهت کاهش نوسانات قیمتی این بازار باشد.

همچنین تا زمانی که نرخ‌های چندگانه در بازار وجود دارد، همواره زمینه فساد و کسب رانت در بازار وجود خواهد داشت، و تقاضای سوداگرانه نیز بخش جدایی‌ناپذیر اقتصاد خواهد بود. درنتیجه نهاد سیاستگذار هرچه زودتر باید این زمینه فساد و رانت را از بین ببرد و با کاهش نرخ‌های چندگانه بازار، قیمت ارز را به سمت یک نرخ واحد، همگرا سازد و نکته دیگر اینکه، قیمت ارز، متغیری است که در مالیه بین‌الملل بحث ترازپرداخت‌ها و موازنه ترازپرداخت‌ها از آن استفاده می‌شود. در کشور ما به دلیل لنگر بودن تورم به قیمت ارز و همچنین سلطه سیاست‌های مالی دولت یا به عبارت دقیق‌تر، ورود درآمدهای ناشی از فروش نفت و تبدیل دلار به ریال، قیمت ارز و نوسانات حاصل از آن، از طریق بودجه دولت، سایر بخش‌های اقتصاد کلان کشور را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. بنابراین سیاست‌های ارزی و حتی نظام ارزی ما و به تبع آن، سیاست‌های پولی و مالی ما متاثر از هم هستند.

در نتیجه هر گونه سیاست نادرست و اعمال تغییرسیاستی در بازار ارز، درنهایت از طریق سطح قیمت‌ها و دیگر کانال‌ها، فعالیت‌های وسیعی را درسطح اقتصاد کلان کشور تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. لذا نهاد سیاستگذار باید هزینه تصمیم‌گیری خود را بداند و اینکه اگر بخشنامه یا دستورالعملی را صادر می‌کند از عواقب و اثرگذاری کامل آن از همه مسیرهای ممکن باخبر باشد. تا بلکه بتواند با این کار، هزینه تصمیم در سطح اقتصاد را با کمترین میزانش صورت دهد.

تا زمانی که دولت و بانک مرکزی راه درست سیاستگذاری را ندانند بحران‌های ارزی و به دنبال آن تورم و افزایش نااطمینانی در سطح اقتصاد همواره وجود خواهد داشت و با یک خبر یا تلنگر بازار آشفته خواهد شد. بنابراین به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی جلوگیری از افزایش نوسانات در بازار است. زیرا نتیجه نوسان چیزی جز افزایش ریسک تصمیم‌گیری در فعالیت‌های اقتصادی نیست.

اگر میلیاردها دلار ارز هم وارد بازار شود باز هم خریدار خواهد داشت چرا که انتظار بر افزایش شدید قیمت ارز در ماه‌های آینده است. به نظر می‌رسد سیاستگذاران کشور نتوانسته‌اند در شرایط کنونی نسبت به مدیریت انتظارات مردم اقدامات لازم را به عمل آورند از این رو لازم است تا گفت‌وگوی اجتماعی در این باره صورت گیرد و افکار عمومی نسبت به آنچه در کشور می‌گذرد اقناع شود.

به نظر می‌رسد که اتفاقات بازار ارز در شرایط کنونی خارج از منطق اقتصادی بوده به شرایط بی‌ثباتی رسیده است.

* ایران

- تخت گاز خودرو در جاده افزایش قیمت

روزنامه دولت از گرانی خودرو خبر داده است:‌ اواخر سال گذشته، قیمت خودرو رکورد زد. در حالی که در طول سال96 و حتی سال قبل از آن، قیمت‌ها ثابت بود و فروشندگان از راکد بودن بازار خودرو صحبت می‌کردند و امیدی به تغییر بازار در ماه‌های پایانی سال نداشتند، قیمت انواع خودرو، بخصوص خارجی جهش پیدا کرد. زمزمه افزایش قیمت‌ها از تیرماه سال گذشته شنیده شد. درست در زمانی که وزارت صنعت، معدن و تجارت سایت ثبت سفارش واردات خودرو را قفل کرد. مشخص نبودن وضعیت بازار خودرو از نیمه‌های آبان ماه بازار را با عدم تعادل روبه‌رو کرد.وارد نشدن خودروهای خارجی و هماهنگ نبودن تولید با تقاضا باعث شد که آبان ماه وزنه گرانی سنگین‌تر شود و مردم نتوانند خودروی مورد نظر خود را خریداری کنند. از این‌رو بخش قابل توجهی از خریداران خودروهای خارجی وقتی نتوانستند همگام با قیمت خودروهای خارجی جلو بروند محصولات مونتاژ را ترجیح دادند و در نهایت شرکت‌های خودروسازی با موجی از درخواست روبه‌رو شدند که امکان پاسخگویی به همه آنها نبود.

البته این چالش تنها در مورد خودروهای مونتاژی نبود چرا که خودروهای داخلی هم اسیر دلال گری بازار شد. خودروسازان در آن زمان اظهار می‌داشتند که در زمینه تولید خودروهای مونتاژ محدودیت دارند چرا که تقاضاهای جدید غیرقابل پیش‌بینی بوده است و در مورد خودروهای داخلی هم تصور نمی‌کردند که در ماه‌های پایانی سال تقاضا بیش از 15 درصد شود. به هر جهت موارد عنوان شده تا پایان سال ادامه پیدا کرد.حتی آزاد شدن واردات خودرو با کلی منع قانونی و افزایش تعرفه واردات در حدود 40 درصد هم به آشفته بازار خودرو کمک کرد.در این میان سال گذشته دو اتفاق، میهمان بازار خودرو شد، اول از همه گرانی و دیگری کمبود خودرو.

اوضاع نامناسب اوایل سال

سال 97 را هم خریداران خودرو بخوبی شروع نکردند چرا که هنوز قیمت‌ها بالا است والبته برخی از خودروها هم همچنان اختلاف قیمتی بین 4 تا 5 میلیون تومان دارند. این در حالی است که حاشیه بازار خودروهای خارجی هم سر به فلک کشیده است. خودروهای خارجی توسط شرکت‌های واردکننده بین 10 تا 15 میلیون تومان ارزان‌تر است اما نمایشگاه داران با قیمت‌های بیشتری خودروهای خارجی را به فروش می‌رسانند و دلیل این امر هم عدم عرضه خودرو توسط شرکت‌های واردکننده است. شنیده‌ها حکایت از آن دارد که در سال‌جاری خودروسازان برای افزایش قیمت محصولات خود دست به کار شدند و حتی درخواست‌های هم به شورای رقابت ارسال شده است. البته مانند هرسال هر گونه افزایش قیمت به خرداد ماه می‌رسد. با این تفاسیر به نظر می‌رسد نگرانی مردم از افزایش قیمت خودرو پر بیراه نیست.با افزایش قیمت مواد اولیه و گرانی ارز، قیمت خودروهای که شواری رقابت لیست آنها را در خودروها انحصاری گذاشته است، شاهد افزایش قیمت خواهیم بود اما در مورد خودروهایی که شورای رقابت برای آنها انحصاری ندیده است، قیمت‌ها رشد بیشتری را تجربه خواهند کرد و به نظر می‌رسد خودروهای مدل 97 به قیمت حاشیه بازار نزدیک شوند. در این میان خودروهای کارکرده هم رشد قیمت را تجربه کردند و از سال گذشته توانستند مشتریان پر و پا قرصی برای خود دست و پا کنند.

آینده آرامی متصور نیست

به هر ترتیب وضعیت سال گذشته بازار خودرو و شایعاتی که محور آن شنیده می‌شود، گویای آن است این بازار غیر قابل پیش‌بینی است و نمی‌توان آینده آرامی را برای آن متصور بود. همین امر هم باعث شده که کارشناسان بازارخودرو، به مردم توصیه کنند که اکنون زمان خرید است و احتمال افزایش قیمت‌های برای ماه‌های آتی وجود دارد.

سعید موتمنی؛ رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو هم گفت: همیشه تقاضای خرید خودرو در اول سال کم است و همین موضوع کاهش قیمت‌ها را در بازار به وجود می‌آورد. قیمت خودروهای داخلی ارتباط زیادی با عرضه آنها توسط خودروسازان دارد به نحوی که اگر عرضه کم شود قیمت خودرو در بازار افزایش خواهد یافت.

وی با اشاره به اختلاف قیمت 4 تا 4 میلیون و 500 هزار تومانی برخی از خودروها در بازار نسبت به کارخانه، گفت: در حال حاضر قیمت پژو پارس ال ایکس در کارخانه 39 میلیون و 300 هزار تومان است در حالی که در بازار این محصول با قیمت 44 میلیون تومان به فروش می‌رسد. موتمنی البته به خریداران خودرو توصیه کرد تا خرداد ماه امسال تغییری در قیمت کارخانه خودروهای داخلی اتفاقی نخواهد افتاد و آنها می‌توانند نسبت به خرید خودرو

اقدام کنند.وی با اشاره به اینکه در بخش خودروی‌های وارداتی همچنان بازار در بلاتکلیفی به سر می‌برد، گفت: هنوز خودروهای وارداتی نسبت به ماه‌های پایانی سال گذشته شاهد افزایش قیمت بیشتری نبوده‌اند.

* جوان

- التهاب در بازار ارز با تناقضات فکری در دولت

روزنامه جوان نوشته است:‌1- دکتر نیلی در یادداشتی و در همین ایام که قیمت ارزهای خارجی ثانیه‌ای رکورد می‌زند، نوشته است: سیاست‌های ارزی کشور طی چهار دهه گذشته همواره مبتنی بر ثابت نگاه داشتن نرخ ارز، مستقل از تورم بوده است. از آنجا که این سیاست امکان تحقق عملی را در بلندمدت ندارد، نرخ ارز در دوره‌هایی که منابع اقتصاد اجازه داده است ثابت نگاه داشته شده و پس از آن، طی یک یا چند جهش به مقدار تعادلی خود رسیده است. اما این نحوه تعدیل نرخ ارز فقط به بی‌ثباتی دامن زده و اثرات آن بسیار متفاوت با شرایطی است که تعدیل نرخ به طور هموار صورت می‌گیرد. وقتی نرخ ارز در خلاف جهت تورم تثبیت می‌شود، بالاترین و مؤثرترین کمک به تولیدکنندگان خارجی صورت گرفته و بیشترین صدمه به تولیدکنندگان داخلی وارد می‌شود. وی در ادامه کسانی را که موافق تثبیت نرخ ارز با روش‌های منطقی هستند نیز با چوب یک‌جانبه‌گرایی و مطلق‌گرایی زده و نوشته است: واردات بدون تعرفه در شرایطی که نرخ تعرفه بالاست، به امتیازی بزرگ تبدیل می‌شود. گروه‌هایی که امکان استفاده از این شرایط را پیدا می‌کنند، به مدافعان پرو پا قرص سیاست تثبیت نرخ ارز تبدیل می‌شوند و اینچنین است که فساد مبتنی بر بهره‌مندی از رانت واردات بدون تعرفه برای گروه‌های خاص شکل می‌گیرد. یادمان باشد که همه اینها ریشه در تثبیت نرخ ارز مستقل از تفاوت معنادار تورم داخلی با تورم خارجی دارد.

2- اکبر ترکان چند روز پیش در گفت‌وگویی از افزایش قیمت دلار حمایت کرده و گفته است: اینکه قیمت دلار بالا رفت کار خوبی بود، چاره‌ای نبود چون آن موقع مصنوعی قیمت دلار را پایین نگه داشته بودند، وقتی سطح عمومی قیمت‌ها بالا می‌رود، دلار هم بالا می‌رود. نمی‌شود تقاضای عمومی قیمت‌ها بالا رود، اما دلار بالا نرود؛ چراکه این موجب شکست اقتصاد می‌شود. دلار ارزان بماند، ولی تورم باعث می‌شود که کالای داخلی گران شود. وی با بیان اینکه دولت کوشش عبثی می‌کرد که جلوی افزایش قیمت دلار را بگیرد، میلیاردها دلار هم پول تزریق کرد ولی نشد، تصریح کرد: دولت خلاف جریان حرکت اقتصاد حرکت می‌کرد، وقتی تورم وجود دارد سطح عمومی قیمت‌ها بالا می‌رود، یعنی کالای ایرانی سال‌به‌سال به اندازه تورم افزایش قیمت پیدا می‌کند و وقتی که دلار ثابت باشد، کالاهای وارداتی هم دارای قیمت ثابت هستند.

3- رئیس‌جمهور در گفت‌وگوی تلویزیونی در بهمن‌ماه گفته بود: «مردم نگران تأمین ارزی نباشند؛ چراکه تا اواخر سال، ۹۰میلیارد دلار درآمد ارزی و ۷۵میلیارد دلار مخارج ارزی ماست و سال آینده درآمد ارزی ما از امسال بیشتر خواهد بود.» وی درباره‌ نوسان نرخ ارز گفته بود: نرخ ارز باید کاهش پیدا کند و کاهش پیدا می‌کند. نوسانات ارزی بلندمدت نخواهد بود.

4- حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس‌جمهور در توییتی روزگذشته بعد از اظهارنظرهای اخیر مشاوران اقتصادی رئیس‌جمهور نوشته است: ارز ارزان می‌شود اما نه با مماشات با محتکران جسور اسکناس و قاچاقچیان قهار اربیل و استانبول.

این چهار موضع‌گیری و اظهارنظرها تنها بخشی از اظهارات چهار مسئول دولت است که بدون در نظر گرفتن شرایط و واقعیت‌ها بیان شده و رسانه‌ها هم آنها را انعکاس داده‌اند. در همین حال، روزگذشته فضای مجازی نیز پر شده بود از ویدئوهای رئیس‌جمهور آقای دکتر حسن روحانی که در نشست خبری با رسانه‌ها از مردم می‌خواهد، وارد فضای پرریسک خرید ارز خارجی نشوند و در مسیرهای بهتری به سرمایه‌گذاری بپردازند.

اما از زمانی که این درخواست از سوی رئیس‌جمهور مطرح شد، تنها نرخ هر دلار از 4 هزار و 200 تومان به بیش از5 هزار و 800 تومان افزایش یافت، یعنی هزار و 600 تومان گران شده است. به عبارت بهتر از بهمن سال گذشته، کمتر از سه ماه پیش تا به امروز هرکس به حرف آقای روحانی اعتماد داشته ارزش دارایی‌های پولی‌اش حدود 30 تا 37 درصد آب رفته است و هر کس به مطالب رسانه‌های حامی‌اش و گوشه و کنایه‌های کارشناسان اقتصادی اطراف و اکناف رئیس‌جمهور گوش داده موفق به حفظ دارایی‌ها و سود 37درصدی رسیده است !

به نظر می‌رسد، عوامل مهم و متعددی در التهاب بازار ارز دخیل باشد که از جمله مهم‌ترین عوامل آن افزایش حجم نقدینگی در پنج سال اخیر، هیجانی‌شدن طیف وسیعی از مردم در کنار عوامل خارجی و انتظار خروج یک‌طرفه امریکا از برجام، محدودیت در عرضه ارزهای فیزیکی و خارجی دخیل باشند که انصافاً نباید آنها را نادیده گرفت و همه تقصیرها را برگردن دولت انداخت.

با این حال آنچه به عنوان کاتالیزور در ایجاد التهاب بازار نقش ایفا کرده توجیه و استقبال برخی از مشاوران رئیس‌جمهور و تناقض در گفتار رئیس‌جمهوری مبنی بر وجود درآمدهای ارزی بهتر در سال جدید با اظهارات مشاور ویژه و بی‌اعتمادی مردم به تحقق وعده‌های رئیس‌جمهور است. همچنین جو روانی موجود نوعی پریشانی افکار در اطلاع‌رسانی از سوی مشاوران رئیس‌جمهور، بلبشو در تصمیم‌گیری بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز و واسپاری فضای رسانه‌ای به حامیان افزایش قیمت دلار از سوی دولت دیده می‌شود که به نظر باید هر چه سریع‌تر به آنها سامان داد.

 * جام جم

- رفتارشناسی دلار

جام جم به دلایل رشد عجیب نرخ ارز در روزهای اخیر پرداخته است:‌ دیروز اقتصاد ایران شاهد افزایش عجیب قیمت دلار و سکه بود؛ به طوری که نرخ دلار از مرز 5400 تومان عبور کرد و حتی برای دقایقی به رکورد 5700 تومان هم رسید. سکه طلا هم در بازار آزاد یکشنبه به یک میلیون و 830 هزار تومان افزایش پیدا کرد. نکته دیگر این‌که نرخ فروش دلار و یورو با آنچه روی تابلوی صرافی‌ها ثبت می‌شود حدود 500 تومان فاصله داشت.

دیروز برخی صرافی‌ها به صورت محدود فروش دلار و یورو داشتند و دلار را با نرخ 5480 تومان و یورو را با قیمت 6500 تومان عرضه می‌کردند، اما بیشتر صرافی‌ها فروش ارز نداشتند و متقاضیان دلار باید از دلالان و با قیمت‌های عجیب خریداری می‌کردند.

کارشناسان و فعالان اقتصادی، دو علت برای گرانی عجیب دلار در سال جدید بیان می‌کنند. یکی تحرکات آمریکا در جهت تشدید تحریم‌های بانکی علیه ایران برخلاف برجام و مسدود کردن مسیرهای ورود ارز به کشورمان است که از چند ماه گذشته بیشتر هم شده است. دلیل دیگر، فضای روانی است که به علت جوسازی‌های ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از برجام در 22 اردیبهشت بر اقتصاد ایران رسوخ کرده است. آمریکا هم‌اکنون به طور عملی از برجام خارج شده‌ و تعهداتش را اجرا نمی‌کند و برخلاف برجام، بر سر راه معاملات بانکی ایران اخلال ایجاد کرده است. بنابراین خروج یا عدم خروج آمریکا از برجام در ماه آینده، از لحاظ فنی تاثیر مثبت و منفی بر اقتصاد ایران نخواهد گذاشت، اما در داخل کشورمان همچنان فضای روانی نسبت به تهدیدهای ترامپ، آسیب‌پذیر است.

در این شرایط اگر مسئولان دولت و بانک مرکزی صادقانه درباره بی‌نتیجه ماندن برجام و عدم پایبندی طرف‌های غربی به لغو تحریم‌های بانکی و پولی اطلاع‌رسانی کرده بودند، آمریکایی‌ها با گروکشی درباره برجام، بازار ایران را کنترل نمی‌کردند.

طرح ساماندهی بازار ارز اجرا می‌شود

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به نابسامانی در بازار ارز و بالا رفتن نرخ دلار، اظهار کرد: با توجه به این نابسامانی، کمیسیون اقتصادی پس از برگزاری جلسات ویژه‌ای طرحی با عنوان «ساماندهی بازار ارز» تهیه کرده است.

محمدرضا پورابراهیمی تصریح کرد: بر همین اساس و به دلیل اهمیت موضوع و این که نرخ ارز لنگر تصمیمات اقتصادی است،کمیسیون اقتصادی مجلس ورود کرد و با تشکیل تیمی تخصصی از یک ماه قبل از پایان سال 96 پیش‌نویس طرحی را آماده کرد که دوشنبه در نشست مشترک با مسئولان ارشد بانک مرکزی و رئیس‌کل بانک مرکزی آن را به بحث خواهیم گذاشت.

نماینده مردم کرمان گفت: این طرح چند محور دارد که یکی از آنها بازگشایی مجدد حساب‌های سپرده‌ ارزی با الزام بانک مرکزی به ارائه تضمین برای تسویه سپرده‌های ارزی از طریق بانک‌های دولتی خواهد بود.

به گفته پورابراهیمی، بر اساس اطلاعات ترازنامه بانک مرکزی در نیمه دوم سال گذشته بیش از 30 میلیارد دلار منابع ارزی از کشور خارج شد یا منابعی که باید به کشور وارد می‌شد، وارد نشد ضمن آن‌که 20 تا 25 میلیارد دلار منابع ارزی خارج از شبکه بانکی در حوزه فعالیت شخصی افراد وجود دارد که از نظام بانکی دور شده است، بنابراین در این طرح نخستین گام این است که بانک مرکزی مکلف می‌شود برای ایجاد حساب سپرده ارزی نزد بانک‌های دولتی تضمین‌های لازم را ارائه کند.

پورابراهیمی همین‌طور از نبود تعریف مشخص و ضابطه‌مند در حوزه مدیریت صرافی‌ها و همین‌طور نبود رتبه‌بندی آنها، مشخص نبودن مجوزدارها و بدون مجوزها گفت و این که موضوع دیگر طرح به ساماندهی صرافی‌ها اختصاص دارد.

نماینده مردم کرمان موضوع بعدی طرح تدوین شده در کمیسیون اقتصادی مجلس را تصمیم برای پیمان‌سپاری ارزی و حواله‌جات ارزی اعلام کرد.

وی در عین حال از اعلام آمادگی رئیس‌کل بانک مرکزی برای اجرای طرح خبر داد و گفت: در صورت توافق با بانک مرکزی این بانک ظرف یک هفته موظف می‌شود این مجموعه اقدامات را عملیاتی کند که در نهایت به هر میزان عوامل غیراقتصادی در کنترل بانک مرکزی قرار گیرد، قیمت ارز در اقتصاد ایران کاهش و ارزش پول ملی افزایش خواهد یافت.

در شرایط جنگ اقتصادی

قرار داریم

یحیی آل اسحاق، عضو اتاق بازرگانی علت گرانی دلار را جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران دانست و با تاکید بر این‌که امروز وارد جنگ اقتصادی شده‌ایم، گفت: ما در حوزه اقتصادی با یک تهدید اقتصادی روبه‌رو هستیم و حل این موضوع نیازمند عزم، وحدت و فرماندهی واحد است.

این کارشناس اقتصادی افزود: دوستان ما یا قبول ندارند که ما در حوزه اقتصاد با یک جنگ اقتصادی روبه‌رو هستیم یا عوامل و منافع آنها در حوزه دیگری از جمله حوزه‌های سیاسی اجازه نمی‌دهد که بیان کنند اکنون ما در شرایط جنگ اقتصادی قرار داریم.

سیف را برکنار کنید

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با بیان این‌که، اگر رئیس‌جمهور مخالف افزایش و تلاطم بازار ارز است، مدیران ارشد بانک مرکزی را برکنار کند، گفت: متاسفانه صداقت رئیس‌جمهور در عمل به وعده‌های انتخاباتی برای مردم رنگ‌باخته است. حسینعلی حاجی دلیگانی در گفت‌وگو با تسنیم، با بیان این‌که ظاهرا دولت به دنبال افزایش قیمت ارز است چراکه اقدامی برای مدیریت بازار انجام نمی‌دهد، گفت: دولت افزایش قیمت ارز را مدیریت می‌کند تا هفته‌ای حداقل 200 تومان به قیمت دلار و یورو افزوده شود.

این عضو کمیسیون برنامه و بودجه با اشاره به اظهارات روحانی و معاونانش در خصوص حفظ ثبات قیمت ارز در زمان انتخابات گفت: دوگانگی در عمل به وعده تنها محدود به قیمت ارز نیست، این پدیده دوگانگی در تورم و اشتغال نیز وجود دارد که متاسفانه توجه مردم به این موضوع جلب نشد.وی با اشاره به این که نمایندگان مستقل مجلس در خصوص حفظ حقوق مردم کوتاه نخواهند آمد، گفت: اگر رئیس‌جمهور راضی به افزایش قیمت و تلاطم در بازار ارز هستند، رسما اعلام کنند اما اگر ایشان از وضعیت موجود رضایت ندارند باید با برکناری رئیس بانک مرکزی تکلیف خود را با مردم روشن کنند.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به وجود تعداد زیادی اقتصاددان کارکشته برای مدیریت بانک مرکزی کشور گفت: رئیس‌جمهور باید تکلیف خود را با مردم در خصوص بازار ارز روشن کند و ادامه این وضع به ضرر منافع ملی ایرانیان است.

تحریم‌های آمریکا بازار ارز را به هم ریخت

دکتر میثم موسایی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان این که آمریکا اکنون مجاری ورود ارز را به ایران بسته است، به خبرنگار ما گفت: یکی از عوامل مهم در گرانی ارز، نبود ارز کافی برای کنترل بازار است که همه این موضوعات به اقدامات آمریکا با ایران و همچنین مسدود کردن راه ورود ارز به ایران بازمی‌گردد.

وی با تاکید بر این که سیاست‌های کلی بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز درست نیست، تصریح کرد: بانک مرکزی هر روز با حرف‌درمانی قصد دارد بازار را کنترل کند، اما این وضعیت دیگر قابل دوام نیست و صف‌هایی که مقابل صرافی‌ها تشکیل می‌دهد نشان‌دهنده بی‌اعتمادی مردم به سیاست‌های بانک مرکزی است.

موسایی به اظهارنظر رئیس‌کل بانک مرکزی و وزیر امور اقتصادی و دارایی پیش از نوروز اشاره کرد و گفت: قبل از ایام نوروز و در روزهای پایانی سال 96 نرخ ارز روند رشد را پیش گرفت، اما به جای کنترل بازار مقامات تنها به صحبت اکتفا کردند و از مردم می‌خواستند وارد بازار ارز نشوند. اگر قرار است سرمایه‌های مردم وارد بازار ارز نشود باید سیاست اتخاذ مالیات بر فعالیت‌های دلالی به صورت جدی پیگیری شود.

دبی گوش به فرمان آمریکا

مسعود دانشمند، دبیر کل خانه اقتصاد ایران به دلایل گرانی اشاره کرد و گفت: اشتباهات ورود و خروج بانک مرکزی به بازار ارز، مشکلات و تحریم‌های بانکی، عضو نبودن ایران در گروه ویژه اقدام مالی (FATF) و در اختیار نداشتن نقدینگی ارزی از مهم‌ترین عوامل گرانی دلار است.

دانشمند در اختیار نداشتن نقدینگی ارزی برای کنترل بازار را مهم‌ترین عامل گرانی دلار دانست و افزود: اکنون بانک مرکزی در حساب ارزی خود پول زیادی در اختیار دارد، اما هیچ کشوری این ارز را در اختیار ایران قرار نمی‌دهد و همین موضوع باعث شده مشکلاتی در این بازار به وجود بیاید. از سوی دیگر باید توجه داشت ایران هنوز عضو FATF نیست و از نگاه کشورهای غربی همکاری با بانک‌های ایران می‌تواند مشکلاتی برای آنها به وجود بیاورد.

دبیرکل خانه اقتصاد ایران اقدامات بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز را ناکافی دانست و تصریح کرد: وقتی قیمت دلار روند افزایشی به خود گرفت بانک مرکزی قیمت مداخله‌ای را تغییر داد و با در اختیار گذاشتن دلار به صرافی‌های منتخب، دلار به دست مردم می‌رسید، اما همین عرضه قطره‌چکانی قطع و باعث افزایش قیمت دلار در بازار ایران شد. به نظر می‌رسد در این شرایط بانک مرکزی یا نباید مداخله کند یا به صورت مستمر به رصد امور بپردازد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: مجرای اصلی تأمین ارز به کشورمان بازار دبی بود، اما اکنون بسته‌شده است. بانک مرکزی پول در حساب خود دارد اما این پول امکان نقد شوندگی ندارد.

وی به راهکاری برای کنترل بازار ارز پرداخت و گفت: در این شرایط بهتر است به جای عرضه فیزیکی ارز اقدام به عرضه کارت اعتباری ارزی کنیم که مسافران به جای حمل پول نقد از کارت‌های اعتباری بین‌المللی بهره ببرند.

لزوم اصلاحات تیم اقتصادی دولت

دکتر مهدی پازوکی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به خبرنگار ما گفت: تیم اقتصاد کلان دولت باید تغییر کند و از افرادی بهره‌گیری شود که از مسئولان فعلی بسیار متخصص‌تر و پویاتر هستند. هرچه تغییر تیم اقتصادی دولت به تعویق بیفتد کشور هزینه‌های بیشتری باید

بپردازد.

وی افزود: افزایش قیمت دلار به سیستم اقتصادی ایران بازمی‌گردد و نقدینگی هزار و 500 هزار میلیارد تومانی وارد هر بازاری شود می‌تواند خانمان‌سوز باشد. هدایت نقدینگی به سمت بازارهای تولیدی می‌تواند یک اقدام پسندیده در کشور باشد، اما فعالیت‌های دولت در این زمینه با ناکامی همراه است.پازوکی به دشمنی کشورهای غربی از جمله آمریکا با ایران اشاره کرد و گفت: با این که آنها هر روز برای اقتصاد ایران برنامه‌ریزی می‌کنند تا اشکالاتی را به وجود آورند ایران در زمینه دیپلماسی اقتصادی بسیار ضعیف عمل می‌کند. بهتر بود درزمانی که رئیس‌جمهور آمریکا علیه ایران مشغول اتخاذ سیاست‌هایی بود، ایران خود را به اتحادیه اروپا از جمله فرانسه و آلمان نزدیک می‌کرد. فرانسه به دلیل این که عضو شورای امنیت است و آلمان به این منظور که قدرت اول اقتصادی اتحادیه اروپاست.

دلار، سیف و کرباسیان را به مجلس کشاند

در پی گرانی دلار و ثبت رکوردهای بازار آزاد، مجلس از وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس‌کل بانک مرکزی دعوت کرده برای ارائه توضیحات به بهارستان بروند.

تشدید تلاطم‌ ارزی در بازار و البته ثبت رکوردهای بالای قیمتی برای ارزهای مهم از جمله دلار در سال جدید موجب شده بار دیگر بازار ارز و سایر بازارهای مهم اقتصادی که فعالیتشان با ارز مرتبط است، ناآرام شوند.

این ناآرامی‌ها موجب شد تا مجلس هم وارد عمل شود و از مسئولان سؤال کند که چرا در ماه‌های اخیر بانک مرکزی توان مدیریت بازار را نداشته است؟

بر همین اساس هم بناست امروز دوشنبه، وزیر اقتصاد به همراه رئیس‌کل بانک مرکزی راهی کمیسیون اقتصادی مجلس شوند و به نمایندگان توضیح دهند که چه اتفاقی در بازار ارز رخ داده که این روزها دلار افسارگسیخته و آرامش بازار را به هم زده است.

گفتنی است، نادر قاضی‌پور در نشست علنی یکشنبه 19 فروردین مجلس شورای اسلامی در تذکر شفاهی گفت: جلوی گرانی ارز را بگیرید تا مشکلات حاد اجتماعی، سیاسی و امنیتی حاصل نشود.

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این تذکر گفت: باید حساسیت لازمی در این زمینه وجود داشته باشد، البته کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در این زمینه مامور شده و در اولین فرصت یعنی دوشنبه هفته جاری نشستی را با وزیر اقتصاد و رئیس‌کل بانک مرکزی برگزار خواهد کرد.

وی با بیان این‌که باید کمیسیون اقتصادی گزارشی از نشست مذکور به صحن علنی مجلس ارائه کند، افزود: ما نیز از مسئولان دعوت خواهیم کرد تا در خصوص علت گرانی‌های ارز و نحوه کنترل آن به نمایندگان توضیح دهند.

قیمت دلار که چند ماهی است نجومی‌شده و هر روز و بعضا هر ساعت رکورد جدیدی را به ثبت می‌رساند دیروز از 5400 تومان عبور کرد.

افزایش قیمت دلار موجب شده قیمت سکه نیز رشد چشمگیری داشته باشد؛ افزایش قیمت سکه در حالی است که بانک مرکزی شنبه این هفته 15 هزار قطعه سکه از طریق حراج وارد بازار کرد.ولی افزایش عرضه هم ظاهرا نتوانسته مانع افزایش قیمت سکه شود.